Yarı Kurak Şartlara Uygun Geliştirilen Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Adaptasyon ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi

Abstract

ÖZET: Bu çalışmada CİMMYT’den tedarik edilen 49 ileri ekmeklik buğday hattı ve 1 tane de Standart çeşit kullanılmıştır. 18 kasım 2023 tarihinde Diyarbakır GAP uluslararası Tarımsal Araştırma Enstütüsü arazisinde Latis deneme desenine göre kurulan deneme 2 tekerrür ve 5 bloktan oluşmuştur. Ekmeklik buğdaya ait 11 tane verim ve kaliteye ait parametreler araştırılmış ve istatistiki olarak ortalamaları arasındaki farkların önem düzeylerine bakılmıştır.Araştırma sonucunda Genotiplerin bitki boyu ortalaması 99.35 cm olmuş ve en yüksek bitki boyu standart çeşidinde ölçülmüştür. Başak uzunluğu ortalaması ise 9,43 olmuş ve genotiplerin ortalama başak uzunluğu 12,3-8,3 cm arasında değişmiştir. En yüksek Başak uzunluğu ise G-35 genotipinde elde edilmiştir. Başakta tane sayısı ortalaması 43,58 olmuş ve en yüksek değeri G-29 genotipinde görülmüştür. Populasyonun Bin Tane Ağırlığı ortalaması 37,096 olmuş ve bu değer 43,2-31,3 arasında değişiklik göstermiştir. Hektolitre ağırlığı ortalaması 81,64 olmuştur. En yüksek hektolitre ağırlığı ortalaması G-21 genotipinde kaydedilmiştir. Başaklanma gün sayısı ortalaması 112,3 olmuştur. En yüksek Başaklanma gün sayısı ortalaması G-3 genotipinde kaydedilmiştir. En yüksek Buğday verimi G-8 genotipinde görülmüşken, En yüksek Protein oranı ortalaması G-28 genotipinde gözlemlenmiştir. Yaş gluten değeri özelliği bakımından genotiplerin ortalama değeri 29,346 olmuştur. Zeleny sedimantasyon değeri özelliği bakımından genotiplerin ortalama değeri 45 ml olmuştur. Başakta Başakçık sayısı ortalaması 17,057 olarak bulunmuştur. Çalışmada araştırılan genotipler içerisinde G-8, G-18, G-21 ve G-23’ün tane verimi bakımından, G-25, G-28, G-36 ve G-38’in kalite bakımından, G-35’in ise hem tane verimi bakımından ön sırada yer alması hem de kalite özellikleri bakımından da kabul edilebilir değerler göstermesi sebebiyle bu genotiplerin gelecek yıllarda özenle takip edilmesi gerektiği önerilmektedir.

ABSTRACT: In this study, 49 advanced bread wheat lines provided from CIMMYT and one Control variety were used. The experiment was established on November 18, 2023, at the Diyarbakır GAP International Agricultural Research Institute fields according to the Lattice experimental design, consisting of 2 replications and 5 blocks. Eleven yield and quality-related parameters of bread wheat were investigated, and the significance levels of differences among the means were statistically analyzed. As a result of the research, the average plant height of the genotypes was 99,35 cm, with the highest plant height measured in the Control variety. The mean spike length was 9,43 cm, ranging from 12,3 to 8,3 cm among the genotypes, with the highest spike length observed in the G-35 genotype. The mean number of grains per spike was 43,58, with the highest value recorded in the G-29 genotype. The population's mean of Thousand Kernel Weight was 37,096 g, ranging from 43,2 to 31,3 g. The mean Hectoliter Weight was 81,64, with the highest value observed in the G-21 genotype. The mean Days to heading was 112,3 days, with the highest value recorded in the G-3 genotype. The highest wheat yield was observed in the G-8 genotype, while the highest average Protein Content was found in the G-28 genotype. Regarding Wet Gluten Content, the mean value for the genotypes was 29,346. For the Zeleny Sedimentation Value, the mean was 45 ml. The mean Number of spikelets Per Spike was found to be 17,057. Among the genotypes studied, G-8, G-18, G- 21, and G-23 were highlighted for their grain yield performance, while G-25, G-28, G- 36, and G-38 stood out in terms of quality. The G-35 genotype was notable for being prominent in grain yield and demonstrating acceptable values in terms of quality traits. Therefore, it is recommended that these genotypes be closely monitored in future years.