Hêmanên Folklorîk di Romanên Eliyê Evdilrehman de

Abstract

KURTE: Romana folklorîk ji bo berçavraxistina urf û edet, bawerî, ziman û çanda milletekî wek neynikekî ye ku mirov dikare bi vê rêyê xwe bigihîne ruhê şênîyên wî milletî. Êwra qafkasyayê jî ji bo lêkolînên folklorîk ên romana kurdî xwedî fesal e ku mirov dikare di romanên vê ewrê de gelek materyal bi dest bixe. Wisa ku berhemdarên kurd ên li qafkasyayê zêdetir li ser bawerî, urf û edet, ziman û çanda xwe ponijîne û wisa jî vê yekê derbasê berhemên xwe kirine. Bi vî rengî jî zimanên wan ên folklorîk xemla xwe berheman kiriye. Yek ji van berhemdarên qafkasyayê Eliyê Evdilrehman e ku çi di novelên xwe de be û çi jî romanên xwe de be, zimanê xwe yê folklorîk niqutandîye berhemên xwe. Loma jî ev xebat hêmanên zargotinî ên di berhemên Eliyê Evdilrehman de radixe ber çavan, nimûneyan tesbît dike û bi awayekî rêkûpêk kategorîze dike. Di beşa yekem de li derûdora fikr û ramanên di derheqê folklor, roman û têkiliya folklor û romanê vedikolîne û bi awirek giştî çarçoveyekê xêz dike. Di beşa dûyemîn de jî li ser romannûsiya qafqasyayê û li ser taybetiyên nivîskariya Eliyê Evdilrehman hatiye sekinîn û pê re jî kurteya romana wî a bi navê Şer li çiya û kurteyên novelên bi navê Morof, Xatê Xanim û Gûndê Mêrxasan hatiye nivîsîn. Di beşa sêyem de jî edebîyata gelêrî ya ku di roman û novelên Elîyê Evdilrehman de kategorîze dike û yek bi yek radixe li ber çavan.

ÖZET: Folklorik roman bir milletin örf ve adetlerini, inançlarını, dil ve kültürlerini gözler önüne sermek için bir ayna gibidir. Ayrıca bu yolla insan o milletin ruhuna ulaşabilir. Bu hususta Kafkasya konağı folklorik kürt romanlarının araştırılması için iyi bir fırsattır. Kafkasya Kürtlerinin romanlarında folklorik bir çok materyale ulaşmak mümkündür. Öyleki kafkasyada yaşayan kürt edebiyatçılar inanç, örf ve adet, kültür ve diline önem vermiş, folklorik bir dil kullanmış ve bunu romanlarına yansıtmışlardır. Roman ve novellerinde folklorik bir dil kullanan kafkasya kürt yazarlarından biri de Eliyê Evdilrehman dır. Bu çalışma da Eliyê Evdilrehman‟ın eserlerinde kullanılan folklorik ögelerin örneklerini tespit ediyor, katagorize edip gözler önüne seriyor. Çalışmanın birinci bölümünde folklor, roman ve folklor-roman arasındaki ilişki üzerine söylenen düşünceler geniş bir çerçevede tespit edilmiştir. İkinci bölümde ise kafkasya romanı, Eliyê Evdilrehman‟ın yazarlığı üzerine durulup Şer li çiya adlı romanının ve Morof, Xatê Xanim ve Gûndê Mêrxasan adlı novellerinin özetleri verilmiştir. Üçüncü bölümde de Eliyê Evdilrehman‟ın eserlerindeki halk edebiyatı örneklerini katagorize edip gözler önüne sermektedir.

ABSTRACT: The folkloric novel is like a mirror to reveal the customs, beliefs, language, and culture of a nation. In addition, people can reach the soul of that nation in this way. In this respect, the Caucasian mansion is a good opportunity to research folkloric Kurdish novels. It is possible to reach many folkloric materials in the novels of the Caucasian Kurds. Kurdish writers living in Caucasia gave importance to belief, customs, traditions, culture, and language, used a folkloric language, and reflected this in their novels. One of the Caucasian Kurdish writers who use a folkloric language in his novels is Eliyê Evdilrehman. This study identifies, categories, and reveals the examples of folkloric elements used in the works of Eliyê Abdul Rehman. In the first part of the study, the opinions expressed on the relationship between folklore, novel, and folklore-novel were determined in a wide frame. In the second part, focusing on the summary of the Caucasian novel, the authorship of Eliyê Evdilrehman, and the novels Şer li çiya, Morof, Xatê Xanim, and Gûndê Mêrxasan. In the final part, I categorizes and reveals the examples of folk literature in the works of Eliyê Evdilrehman.