Tesîra helwestê lı ser tercîha zıman dı jıyana Kurdîzanan de - nımûneya Wanê

Abstract

KURTE: Ji ber rewşa welat û civaka kurdan a îro, merî dikare bêje kurd piranî liqayî jiyaneke duziman bûne çi bi dilê wan be çi jî bê dilê wan be. Kurd di jiyana xwe ya rojane, zarava û devok li hêlekî, ew kêmî bi du zimanan (kurdî-erebî, kurdî-farsî, kurdî-tirkî, kurdî-ermenî) dijîn û merî dikare bêje jiyana kurdan a civakî ya îroroj jiyaneke duziman e (kurdên yekziman û asîmîle nebûyî û kurdên yekziman û asîmîle bûyî ne têde.) Îja di rewşa kurdan a Bakurê welêt de ji bo ku kurd û zimanê wan kêmepar in helbet derbarê zimanê wan û zimanê zêdepar yanî tirkî de ew ê xwedî helwestekê bin. Xebata me armanc dike vê helwestê vekole ya kurdîzanên bajarê Wanê ku ew bi kurdî dikarin biaxivin û bixwînin. Me di xebata xwe de wekî rêbaza têkel herdu lêkolînên kantîtatîv û kalîtatîv bijartin û wekî berhevkirina daneyan jî me teknîkên anket û hevpeyvînê bi kar anîn. Lêkolîna me ya kantîtatîv lêdikole ka di helwesta kurdîzanan a ziman de li gorî guherbarên wekî zayend, kar, perwerde û temenê wan ferqeke çawa heye. Dîsa em bi vê xebatê dixwazin nîşan bidin bê şêweya hînbûna kurdî ya kurdîzanan di helwesta wan a zimanî de çiqas kartêker e. Herwiha xebata me lêdipirse; desteka siyasî, pêşketina aboriyê û xwedî prestîj bûn di bikaranîn û xwedîderketina kurdî de çiqas girîng e? Di lêkolîna xwe ya kalîtatîv de jî me ji kurdîzanan pirsî; gelo ew di sehayên gel de bêtir kîjan zimanî tercîh dikin, ji ber kîjan sebeban kurdî yan jî tirkî tercîh dikin û dema ew bi van zimanan diaxivin di kîjanî de bêtir xwe rihet hîs dikin? Wekî encam em dikarin bêjin di navbera helwesta kurdîzanan û tercîha zimanê wan ê pêwendiyê de têkiliyeke xurt heye û herdu lêkolîn jî diçespînin ku kurdîzanên helwestberz bêtir xwedî li zimanê xwe yê serî derdikevin.

ÖZET: Kürtlerin içinde yaşadıkları toplumun ve ülkenin şartlarından dolayı denebilir ki günümüzde Kürtler ister kendi istekleri olsun ister istekleri dışında olsun iki dilli bir yaşama maruz kalmışlardır. Kürtler hayatlarında -lehçe ve ağızlar bir yana- en az iki dille (Kürtçe-Arapça, Kürtçe-Farsça, Kürtçe-Türkçe, Kürtçe-Ermenice) hayatlarını sürdürüyorlar ve asimile olmuş tekdilli Kürtler ile henüz asimile olmamış tekdilli Kürtler haricindeki Kürtlerin toplumsal yaşamı günümüzde ikidillidir diyebiliriz. Böylece Türkiyede yaşayan ve dilleri azınlık durumunda olan Kürtlerin kendi dillerine ve çoğunluk dili olan Türkçeye karşı bir tutuma sahip olmalarını beklemek doğal bir durumdur. Çalışmamız Van‟da yaşayan ve Kürtçe konuşabilen ve okuyabilen bu kişilerin tutumlarını araştırmayı amaçlamaktadır. Çalışmamızda yöntem olarak nicel ve nitel yöntemleri seçtik, veri toplama teknikleri olarak da anket ve görüşme tekniklerini kullandık. Nicel araştırmamız Kürtçe bilenlerin dil tutumlarında cinsiyet, yaş, meslek ve eğitim durumlarına göre nasıl bir farklılaşma olduğunu göstermeye çalışmaktadır. Ayrıca bu bireylerin Kürtçeyi öğrenme biçimlerinin dil tutumlarına nasıl etki ettiğini sorgulamaktadır. Bununla birlikte araştırmamız siyasi desteğin, ekonomik iyileşmenin ve prestijlerinin artmasının bu bireylerin Kürtçeyi kulanma ve ona sahip çıkma üzerindeki önemini sınamaktadır. Nitel araştırmamız ise Kürtçe bilenlerin kamusal alanda her iki dilden daha çok hangisini tercih ettiğini, bu dilleri tercih etme sebeplerini ve hangi dili konuşurken kendilerini daha rahat hissetiklerini araştırmaktadır. Sonuç olarak her iki araştırmamız da Kürtçe bilenlerin tutumları ile dil tercihleri arasında güçlü bir ilişki olduğunu ortaya çıkarmış, ayrıca dil tutumu yüksek olan Kürtçe bilenlerin kendi anadillerine daha çok sahip çıktığını göstermiştir.

ABSTARCT: It can be said that due to the conditions of the society and the country in which the Kurds live, the Kurds have been exposed to a bilingual life whether their will or not. Apart from dialects and subdialects, the Kurds live within at least two language (Kurdsh-Arabic, Kurdish-Persian, Kurdish-Turkish and Kurdish-Armenian) and we can say that the social life of the Kurds is bilingual other than that of assimilated monolingual and who have not been assimilated so far. So it is a natural process for Kurdish people living Turkey whose language is the minority to have an attitude towards their language and the majority language, which is Turkish. Our study aims to investigate the attitudes of these people living in Van province who can speak and read kurdish. In our study, we chose quantitative an qualitative methods, also used questionnarie and intewiev techniques as data collection techniques. Quantitative research attempts to show how the language attitudes of Kurdish speakers differ according to gender, age, occupation and education. It also questions how the individual‟s the way of learning Kurdish affects language attitudes. Moreover, our research is testing the importance of political support, economic recovery and increasing prestige on the use and protection of Kurdish. On the other hand, our qualitative research examines the language preference of Kurdish speakers in the public sphere, the reasons for choosing these languages and which language they feel more comfortable when speaking. As a result, both of our studies revealed a strong relationship between the attitudes of Kurdish speakers and language preferences, and also showed that those who speak Kurdish with a high level of linguistic attitude are more likely to protect their own mother tongue.