Çend Çîrokên Herêma Şêxan (Metn–Analîz)

Abstract

KURTE: Li ser rûyê dinyayê û li welatê me çîrok bûne mijara pirr lêkolînan. Pirr caran çîrok, bi bêjeyên “hebû tunebû li welatekî”, “hebû tunebû carekê ji caran” dest pê dike û guhdaran dixe nava xeyalên neasayî û fantastîk, carcaran guhdaran dibe ser çiyayên di nava „ewran de, car caran jî guhdaran heft tebeqe di binê „erdê de dibe. Di şevên zivistanê yên dirêj de civata Kurdan bi çîrokan re hevaltî dikirin ango çîrok parçeyek ji jiyana kurdan bû. Hinek çîrok hebûn, neteweyî bûn ango li hemû welêt dihate zanîn (Şengê û Pengê, Mîrze Miheme) hinek jî herêmî bûn, an jî hew li gundekî tenê dihatine zanîn. Her herêmek xwedî çîrok bû. Yek ji wan herêma jî li Rihayê Herêma Şêxan e. Herêma Şêxan navê xwe ji Eşîra Şêxan digire ango em dikarin çîrokên Herêma Şêxan wek çîrokên Eşîra Şêxan jî bi nav bikin. Me li jorê hevok bi zanebûn, bi qertafên dema borî bikaranîn. Ji ber ku êdî bi derketina televizyonan, bi derketina telefonên mobîl, bi derketina înternetê ango bi kurtasî bi pêşveçûna teknolojiyê re di nava civata kurdan de çîrok nayên vegotin û çîrok li ber candanê ne (dikin bimirin). Çîrokbêjên Kurdan an wefatkirin an jî ji ber sedema temen dirêjiyê çîrokên xwe jibîrkirine. Me jî hewl da ku, di nava Eşîra Şêxan de çîrokên ku dikin were jibîrkirin ên dikin ji holê rabin û yên hetanî vê demê neketine lîteratura çîrokan berhev bikin û van çîrokên ji mirinê xelas bikin.

ÖZET: Dünyada ve ülkemizde masallar birçok araştırmaya konu olmuştur. Çoğu zaman masalları “bir varmış bir yokmuş, bilinmeyen bir diyarda”, “bir varmış bir yokmuş zamanlardan bir zamanda” sözleriyle başlar ve dinleyiciyi olağanüstü ve fantastik hayallere sevk eder, bazen dinleyenleri başları bulutların üstünde bir dağa çıkarır, bazen de dinleyicileri yerin yedi kat altına götürür. Kürt toplumu uzun kış gecelerinde masallarla arkadaşlık ederdi yani masallar Kürtlerin yaşamlarının bir parçası idi. Bazı masallar vardı ki bunlar ulusal idi yani bütün kürt bölgelerinde bilinen masallar idi ( Şengê ile Pengê, Mîrza Mûhammed) bazıları da sadece bir yöreye has idi ya da sadece bir köyde bilinen masallar idi. Her bir bölgenin kendine has masalları var/vardı. Bu bölgelerden (yöre) biri de Şanlıurfadaki Şêxanlı bölgesinin masallarıdır. Şêxanlı bölgesi ismini Şêxanlı aşiretinden almaktadır. Bundan dolayı Şêxanlı bölgesinin masallarını Şêxanlı aşiretinin masalları olarak da adlandırabiliriz. Biz, yukarıdaki kelimeleri bilerek geçmiş zaman ekleri ile kulandık. Çünkü televizyonun, cep telefonunun, internetin çıkmasıyla ya da başka bir deyişle kısaca teknolojinin ilerlemesi ile birlikte, kürt toplumunda artık masallar anlatılmamakta ve masallar can çekişmektedirler (ölmek üzereler). Kürt masal anlatıcıları ya vefat etmişler ya da yaşlı olmalarından dolayı masalları unutmuşlardır. Bizim de çabamız, Şêxanlı aşireti içinde unutulmak üzere olan, yok olmak üzere olan ve masal literatürüne girmemiş olan masalları toplamak ve bu masalları ölümden, yok olmaktan kurtarmak içindir.

ABSTRACT: Folk tales have been comeup for many discussion in ourcountry and in the World. They usually starts with the sentences saying “ onceopun a time, in anunknown country…” or “once opun a time, a time from times…” and Folk tales encourage listen ers to extrao rdinary and fantastic dreams, sometimes have listeners clim bup mountains whose top sare over the clouds and sometimes take people under the seven fold of the earth. Kurdish society companied with folk tales in the long winter nights. That‟s to say; folk tales were a part of the kurds. There were some folk tales (like Şengê and Pengê or Mîrza Muhammed), which were national. Namely they were known all parts of the kurdish regions. And but some of them were peculiar to only one regionor they were known only in one village. Each religion has(had) folk tales which (were) are special to them. One of the seregions is Şêxanli and its folk tales are examples of the sespecial folk tales. Şêxanli region is named after the Şêxanli tribe. So we can name them asthe Şêxanli region‟s folk tales. We explained the sentences above in the past tense. Because Kurdish folk tales haven‟t told any more in the kurdish society because of the invention of the televisions, the mobile phones andt he use internetor in other words due to advance of technology and the folk tales are in throes of death (they are about to die). And the kurdish story tellers were died or they forgot the folk tales owing toold age. Our struggle is to gather the folk tales which are about to be forget tenorvanished in the Şêxanli tribe and can not find their places in our literature. And also our struggle is to save the folk tales embellishingour dreams and deliver them from the death.