الأحرف الأربعة المشبهات بـ"ليس" (إنْ -لا- لات- ما) دراسة نحوية دلالية تطبيقية في القرآن الكريم

Abstract

ÖZET: Arapçada olumsuzluk anlamı taşıyan bir takım edatlar bulunmaktadır. Bunların her birisinin özgün kullanım yeri ve şekli vardır. Bu edatların bir kısmı cümleye sadece anlam açısından etkide bulunurken bir kısmı ise anlamın yanı sıra lafız olarak da cümleyi etkilemektedir. Arapçada cümleyi hem lafız hem de anlam açısından etkileyen olumsuzluk edatlarının başında cümleye etkileri ٤ُّ ile aynı olmasından dolayı "leyseye benzeyen harfler" olarak isimlendirilen )ئ لا لاش حٓ( - - - edatları gelmektedir. Ancak bir çok edatta olduğu gibi bunlarda da farklı lehçe ve kullanım şekillerinin bulunduğu da bir gerçektir. Cümlenin anlamı üzerinde bariz etkileri bulunan bu farklılıkların temellendirilmesi ve dilcilerin konuya yaklaşımlarının tespiti önem arz etmektedir. Bu çalışma Arapçada anlam ve etki bakımından "٤ُّ "'ye benzeyen )ئ لا - - لاش حٓ( - harflerinin Araplardaki farklı kullanımları ve bu farklılığın Kur'an yorumundaki etkisini esas almıştır. Bu çerçevede ilk aşamada klasik ve modern dönem dilcilerinin söz konusu harflerle ilgili yaklaşımları ele alınmış ve ekollerin delilleri karşılaştırılmıştır. İkinci aşamada ise bu harflerin Kur'an-ı Kerîmin anlam bütünlüğündeki yeri incelenmiş ve bu harfelerin kullanıldığı ayetlerin nahiv ve dilbilim açısından tahlili yapılmıştır. Bu çalışma giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Çalışmada ekollerin görüşlerinin tespitinde ana kaynaklardan yararlanarak mümkün olduğunca her ekolün önde gelen şahsiyetlerin görüşleri bizzat eserlerinden alınmıştır. Ayrıca ayetlerin tefsirinde de klasik ve modern dönemin yaklaşımlarını temsil edecek tefsircilerden örnekler seçilmiştir. Çalışmanın her aşamasında desteğini gördüğüm ve araştırmanın akademik kimliğe bürünmesinde rehberliğinden yararlandığım danışman hocam Doç. Dr. Mustafa Kırkız’a ve eğitim hayatımda katkısı olan tüm hocalarıma teşekkürü borç bilirim. Ayrıca çalışmanın yoğunluğunda ihmal ettiğim halde benden desteğini esirgemeyen aile efradıma da şükranlarımı sunarım.

ABSTRACT: This study is about the four "Laysa (i.e. not)"-alike conjunctions: "Ma" (not), "La" (no), "In" (not) and "Lat" (exaggerating negation). They are Arabic negative conjunctions. This is a small area from the grammar and the Arabic language science. This study is a grammatical and semantical study concerning these conjunctions. So the study deals with this subject in terms of grammar and semantic. As to the grammar, there are clarifications about the disagreement among the grammarians regarding the uses of this conjunction in one hand and the conditions of its uses on the other hand. As for the semantic, it deals with the meaning of these four conjunctions applied in the Nobel Quran. This depends on the interpretation books of the Holly Quran and the opinions of the interpreters about the cases in which these conjunctions were mentioned. Finally, I thank everyone who has supported me in completing this study. I especially thank Dr. Mustafa Qarqaz who has given me exceptional help and support. Eventually, this is a human effort and the human effort is always subjected whether to the mistake or correctness. I did my best to complete this work in the best form and I have used all what I could. So if it is good, it is from the Almighty Allah but if it contains mistakes it is from me. The perfection is for Allah only, and so all praises due to Allah from the beginning to the end.