Xusrew û Şêrîna Elmas Xanê Kendûleyî (Metın-lêkolîn)

Abstract

KURTE: Elmas Xanê Kendûleyî yek ji helbestvanê klasîk e di sed sala XVIII. de li devera Kendûleyê ya girêdayê parêzgeha KêrmanĢanê ji dayîk bûye. Kendûleyî bi diyalekta hewramî bi devoka Kenûlê gelek berhem nivîsîne. Mijara xebata vê têzê neĢir û lêkolîna Xusrew û ġêrîna Elmas Xanê Kendûleyî ye. Ev xebat ji çar beĢên eslî, ferhengok û pêvekê pêk tê. Em di beĢa yekem de li ser jiyannameya Elmas Xanê Kendûleyî, berhemên wî û kesayetiya wî ya edebî sekinîn. Di vê beĢê de berhemên Kendûleyî li gorî nusxeyên destxetên ku me bi dest xistin hatine nasandin. BeĢa duyem mesnewiya Xusrew û ġêrînê ji hêla ruxsar û naverokê ve hatiye nirxandin. Di beĢa sêyem de em li ser taybetmendiyên zimên sekinîn. Me di vê beĢê de cih dane guhertina dengan, cureyên peyvan û deman Mînakên ku di metna xebatê de hatine tespîtkirin bi zaraveya Kurmancî re hatine berawerdkirin di vê beĢê de. BeĢa çarem ji neĢra metnê pêk tê. Di vê beĢê de Mesnewiya Xusrew û ġêrîna Elmas Xanê Kendûleyî li gorî nusxeya Pirtûkxaneya Berlînê û Pirtûkxaneya Denmarkê ya Dewletê bi aweyeke edîsyon-krîtîkê bi tîpên latînî hatiye amadekirin.

ÖZET: Elmas Han-i Kendûleyî, Klasik Kürt Edebiyatı Ģairlerinden olup XVIII. yüzyılda KirmanĢah Ģehrine bağlı Kendûle bölgesinde dünyaya gelmiĢtir. Kendûleyî, Havramî lehçesi ve Kendûle ağzıyla çok sayıda eser telif etmiĢtir. Bu tez çalıĢmasının konusu Elmas Han-i Kenduleyî‟nin Hüsrev u ġîrîn adlı mesnevisinin metin neĢri ve incelemesidir. Bu çalıĢma dört ana bölüm, lügat ve ekten oluĢmaktadır. ÇalıĢmanın birinci bölümünde Kendûleyî‟nin hayatı, eserleri ve edebî kiĢiliği üzerinde durulmuĢtur. Bu bölümde Elmas Han-i Kendûleyî‟nin eserlerinin elde edilen elyazma nüshaları esas alınarak tanıtılmıĢtır. Ġkinci bölümünde Hüsrev u ġîrîn mesnevisi Ģekil ve muhteva bakımından; üçüncü bölümde ise söz konusu mesnevinin dil özelikleri incelenmiĢtir. Bu bölümde ses değiĢimlerine, sözcük türlerine ve zamanlara yer verilmiĢtir. Metinde geçen örnekler Kürtçenin Kurmancî Lehçesiyle mukayese edilmiĢtir. Dördüncü bölüm transkripsiyonlu metin neĢrinden oluĢmaktadır. Elmas Han-i Kendûleyî‟nin Hüsrev u ġîrîn adlı eseri; Berlin ve Danimarka Devlet Kütüphanesi elyazma nüshaları esas alınarak edisyon-kritiği yapılmıĢtır.

ABSTRACT: Almās Khān-i Kandulayi is one of the poets of Classical Kurdish Literature. He was born in the Kandula region of the city of Kermanshah in the 18th century. Kandulayi has written many works in Havrami and Kandula dialect. The subject of this thesis is the text publication and analysis of Almās Khān-i Kandulayi‟s masnavi named Khusraw and Shirin. This study consists of four main chapters, a glossary and an appendix. In the first part of the study, Almās Khān-i Kandulayi's life, works and literary personality are emphasized. In this section, the manuscript copies of the works of Almās Khān-i Kandulayi are introduced. In the second part, Khusraw and Shirin mathnawi in terms of form and content; In the third part, the language features of the mentioned mathnawi are examined. In this section, sound changes, word types and tenses are included. The examples in the text have been compared with the Kurmanji dialect of Kurdish. The fourth chapter consists of transcription of the text. The work named Khusraw and Shirin by Almās Khān-i Kandulayi; The edition-critique was made based on the manuscripts of the Berlin and Danish State Library.