NÛRÎ DİVANI’NIN BAĞLAMLI DİZİNİ VE İŞLEVSEL SÖZLÜĞÜ

Abstract

ÖZET Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tez Özeti Tezin Başlığı : Nûrî Divanı’nın Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü Tezin Yazarı : Soner ÇİFTÇİ Danışman : Dr. Öğr. Üyesi Mahmut GİDER Anabilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı : Kabul Tarihi : Sayfa Sayısı : … (ön kısım) + ….. (tez) + ….. (ekler) Metinlerin doğru bir biçimde anlaşılabilmesi konusunda yapılan çalışmaların başında bağlama uygun anlamlandırma gelmektedir. Bağlam, bir sözcüğün yer aldığı metin içerisinde, anlamının doğru bir şekilde belirlenebilmesi için kullanıldığı cümlede, ondan önce ve sonra gelen diğer sözcüklerle oluşturduğu bütünüdür. Sözcüğün beraber kullanıldığı diğer sözcüklerle kazandığı anlam, bilinmeyen bir anlamın ortaya konması ve sözcüğün kullanıldığı dönemlere göre farklı anlamlar kazanması bağlama göre inceleme ile anlaşılır. Son yıllarda klasik Türk edebiyatı çalışmalarında bağlam konusunun ön plana çıktığı ve ciddi çalışmaların TEBDİZ projesi aracılığıyla yapıldığı görülmüştür. TEBDİZ projesi altyapısıyla hazırlanan bu çalışmada, 19. yüzyıl eserlerinden Nûrî Divanı’nın söz varlığı incelenmiştir, 130 şiir tüm sözcük ve sözcük gruplarıyla anlamlandırılmıştır. Sözcüklere anlam verilirken Farsça ve Arapça yapılı tamlamalar, yardımcı eylemle oluşturulan birleşik fiiller, kalıp sözler, atasözleri ve deyimler bütün olarak ele alınmıştır. Bu çalışmanın ana konusu olan bağlamsal dizin ve sözlüğün yanı sıra Nûrî Divanı şekil, tür, vezin, kafiye ve redif gibi biçimsel özellikler açısından incelenmiş olup eserin dil ve üslup özellikleri belirlenmiştir.

ABSTRACT Bingol University Institute of Social Sciences Master's Thesis Summary Title of the Thesis: Contextual Index and Functional Dictionary of Nuri's Divan Author: Soner ÇİFTÇİ Supervisor: Dr. Öğr. Üyesi Mahmut GİDER Department: Turkish Language and Literature Sub-field: Acceptance Date: Number of Pages: … (front part) + ….. (thesis) + ….. (appendices) Context-appropriate interpretation comes first at the beginning of the studies on understanding the texts correctly. Context is the whole of a word in the text in which it is included, in order to determine its meaning correctly, in the sentence where it is used, with other words that come before and after it. The meaning of the word with other words it is used together with, revealing an unknown meaning and gaining different meanings according to the periods in which the word is used are understood by examining according to the context. In recent years, it has been seen that the subject of context has come to the fore in classical Turkish literature studies and serious studies have been carried out through the TEBDİZ project. In this study, which was prepared with the infrastructure of the TEBDİZ project, the vocabulary of Nûrî's Divan, one of the 19th century works, was examined, and 130 poems were interpreted with all words and phrases. While giving meaning to the words, phrases in Persian and Arabic, compound verbs formed with auxiliary verbs, stereotypes, proverbs and idioms are considered as a whole. In addition to the contextual index and dictionary, which is the main subject of this study, Nûrî's Divan has been examined in terms of formal features such as shape, genre, meter, rhyme and redif, and the language and stylistic features of the work have been determined.