ڕۆڵى میدیا ل ه گهش هسهندنی زمانی كوردی ودیالێكت هكانی)کرمانجی وسۆرانی ( کهناڵهکانی (Rudaw, Sahar Kurdi, TRT Kurdî) وەکو نموونهیه ک

Abstract

KURTE Ev xebat ji bo lihevnêzîkkirina zaravayên kurdî û yekkirina termên wî hewla peydakirina çarerêyekê ye. Ji ber ku li gorî me yekkirina termên kurdî dê bibe gaveke mezin ji bo zimanekî fermî yê kurdî. Lewma em dikarin bi yekkirina terman dest pê bikin û vê yekê bi bikaranîna ragihandina kurdî ji bo encamdan û asankirina vî karî bikin xaleke bingehîn ji bo lihevnêzîkkirina zaravayên kurdî. Her wiha hatiye amajekirin ku wexta ku ev yek tê kirin, divê tu zaravayekî zimanê kurdî neyê paşguhkirin. Çinku tecrubeyên miletên din jî nîşan daye ku hebûna van zaravayên cuda hebûna berdewambûna zimanî ye. Lewma divê sûd ji vê berdewambûnê bê wergirtin û zimanê fermî pê bê dewlemendkirin. Bi yekkirina terman û wekî hev bikaranîna wan di navbera takekesên zaravayên cuda de, sûda wê ji bo lihevnêzîkirin û yekkirina takekesên civakê û zaravayên wê çêdibe. Eger ku ev xebat bê pratîkkirin. Ev lêkolîn bi Google Formê hatiye çêkirin û %100 elektronîk e û bi awayekî online ji beşdaran re hatiye şandin. Piştî ku forma lêkolînê tê tijîkirin, xala wê ya şandinê heye ku di nav çend çirkeyan de rasterast bersivan digihîne lêkoler. Diyar e bandora vê rêbazê heye ku em bikarin bigihîjin hemû çîn û tebeqeyên civaka kurdî. Encamên rapirsiyê bi vî awayî bûn: Bi zaravayê kurmancî 967 formên online hatin tijîkirin, bi zaravayê soranî 781 formên online hatin tijîkirin; bi giştî bi her du zaravayan 1748 form hatin tijîkirin. Bi vê rêyê li kîjan welatî bin yan jî kîjan zaravayê kurdî bi kar bînin me karî em bigihîjin gelek kesan. Diyar e ku piraniya gelê kurd bi kurmancî diaxive û piştre jî soranî tê. Her du zarava bi hev re piraniya axêverên zimanê kurdî pêk tînin û giring e ku rêjeyeke berbiçav bi rêya kanalên kurdî sûdê ji zanyariyan werdigirin. Ango nêzîkî %70yê beşdarên vê rapirsiyê temaşevanên kanalên kurdî ne. Piraniya hemwelatiyên kurd ên her çar parçeyên Kurdistanê zerûret dizanin ku bibin xwedî zimanekî hevgirtî yan qet nebe her kurd li her ku be bikare ji kurdekî din fam bike ku pê re xeber dide. Ev yek jî li gorî amaran derketiye ku %75ê beşdaran dixwazin ku li hemû zaravayên kurdî guhdar bikin û wan nas bikin û agahiya wan li ser wan hebe û hewla famkirina wan didin. Ev yek jî ji bo hemû kanalên kurdî nîşaneyek e ku kanalên ragihandinê hemû zaravayan bi kar bînin û bi hinceta kêmbûna axêveran tu zaravayekî paşguh nekin. Her ji ber vê yekê divê haya me ji vê xalê hebe û bi hûrî miameleyê bi wê re bikin da ku tu XII takekesekî kurd zaravayê xwe kêm û paşguhxistî nezane. Bi gotineke din hemû takekesên kurd xwe di kanalên ragihandinê de bibînin. Ji ber vê yekê jî divê em di vê mijarê de pir hişyar bin û nehêlin ku tu kurdekî devoka xwe kêm binirxîne û paşguh bike. Di vê rapirsiyê de derdikeve ku kesên beşdar bi rêjeya %56 dixwazin ku rênûsa latînî bi kar bînin û xwe ji rênûsa aramî dûr dibînin. Li gorî fikra piraniya beşdaran kanalên Rûdaw, Seher Kurdî û TRT Kurdî bi bikaranîna du zaravayên sereke yên kurdî ku piraniya axêverên zimanê kurdî bi wan her du zaravayan xeber didin, bandoreke zêde li ser nêzîkkirina zaravayên kurdî ên serekî kiriye. Di gel vê yekê bi rêya kanalên ragihandinê rêjeyeke zêde hînî soranî bûye. Ev yek jî amajeyek e ku tu zaravayekî kurdî ji bo hînbûnên giran nîn e. Ji ber ku bingeha zimanê kurdî her yek e û piraniya peyvan dişibin hev, tenê bilêvkirina wan cuda ye. Her wiha derdikeve ku pêwîst e di siberojê de temamê kanalên kurdî hemû zaravayan bi kar bînin da ku xizmetê zimanê kurdî bikin û ew hemwelatiyên ku hînî zaravayekî din bûn gelek zêde ne. Lewra ev yek jî rêyekê nîşanî me dide da ku em bikarin bi rêya ragihandinê geşe bi zimanê kurdî bidin û zaravayên kurdî hîn bibin.

ABSTRACT This material is an attempt to find a solution to bring the dialects of Kurdish closer together and unite its dialects, because we believe that by uniting dialects, we take a big step forward to creating an official Kurdish Language. Therefore, the first step can be to start with the dialect and make it the cornerstone of the synthesis and unification of the dialects of the Kurdish language. It is also pointed out that no Kurdish dialect should be forgotten and ignored because according to the experience of other nations, the existence of these different dialects is the existence of a language chain. Therefore, this series should be used to enrich the official language by unifying dialects and using them as one among all individuals of different dialects. This research was done by Google Form (100%) electronically sent to Online after filling it out by the person who has a sending point The person who delivers the answer to the researcher in a few seconds, it appears that this method will be its work that we can reach all the classes and classes of the Kurdish society . The results of the survey were as follows: (967) online forms were filled out in Kurdish dialect and (781) online forms were filled out in (Sorani) dialect, the total number of forms in both dialects reached 1748, thus we were able to reach most of the citizens in any country or use any dialect of Kurdish. It seems that most of the Kurdish people are speaking by the Kurdish (Kirmanji)dialect and then the Kurdish (Sorani). Both of them make the most of the Kurdish nation's speeches, and it is important that they benefit from receiving information through Kurdish channels, meaning that 70% of the participants in this survey are Kurdish channel viewers. Most of the Kurdish citizens in all four parts of Kurdistan know that the united language is very important, or at least of all Kurds wherever they understand their Kurdish brother who speaks, and this is according to the statistics that 75% of Kurdish citizens say they are all This dialect will be Kurdish and they will be familiar with the city and they will try to understand it and this is a bell for all the channels to announce that all dialects Use the methods and don't ignore any of these dialects under the excuse of the low rate of its speakers, Therefore, we should be very careful about this issue and not allow any Kurdish person to feel their own dialect is underrated and neglected. According to the survey, it is shown that Kurdish citizens in 56% rate should use Latin X spelling and they are the leader of the Arabic Arami context.In the opinion of most of the participants, the channels of Rudaw, Sahar Kurdi, and TRT Kurdi have made effective in the closeness of the main Kurdish dialect, Most of the Kurdish speakers speak both Upper and Lower Kurdish dialects. During this time, a large percentage of Kurdish speakers have learned Lower Kurdish (Sorani) dialect, which reaches 28%, this is through media channels and this is a sign that no dialect is difficult to learn because the base of the Kurdish language is the same and most of the words go to one another only different phonetic and it seems that in the future all Kurdish channels should use all dialects for that To make a Kurdish language service, There are many citizens who have learned another dialect, so this shows us a way to develop the Kurdish language and learn dialects through the media as the best channel of communication and integration.

ÖZET Bu çalışma Kürtçenin lehçelerini ve terimlerini birbirine yaklaştırma ve birleştirmeye yönelik bir çözüm bulma girişimidir. Çünkü bizce terimlerin birleştirilmesi resmi bir Kürt dili oluşturmaya yönelik atılacak büyük bir adım olacaktır. Bu yüzden ilk adım olarak terimleri birleştirmekle başlayıp bunu Kürtçe lehçelerini birbirine yaklaştırma ve birleştirme konusunda temel bir nokta yapabiliriz. Ayrıca bunu yaparken Kürtçenin hiçbir lehçesinin ihmal edilmemesi gerektiğine işaret edilmiştir. Diğer halkların tecrübeleri de göstermiştir ki, farklı lehçelerin varlığı dil sürekliliğinin varlığıdır. Bu süreklilikten istifade edilerek resmi dil zenginleştirilebilir. Terimlerin birleştirilip farklı lehçeleri konuşanların bu terimleri aynı şekilde kullanması bu lehçeleri konuşan toplumdaki bireylerin birbirine yakınlaşmasını ve birlik olmasını sağlayacaktır. Bu çalışma uygulamaya konulduğu takdirde içinde bulunduğumuz bu dönem için önemli ve etkili bir adım olacaktır. Ayrıca medyanın Kürt dili ve lehçelerinin gelişimindeki rolünü belirtmeye yönelik bir çaba olacaktır. Google Formlar kullanılarak gerçekleştirilen bu çalışma %100 elektronik olup online olarak katılımcılara gönderilmiştir. Formda araştırma formu doldurulduktan sonra formun cevaplarını birkaç saniye içerisinde doğrudan araştırmacıya ulaştıran bir gönderme butonu bulunmaktadır. Dolayısıyla bu özelliğin Kürt toplumunun çeşitli tabaka ve kesimlerine erişmemizi kolaylaştırdığı söylenebilir. Anketin sonuçları şu şekildedir: 967 form Kurmanci olarak doldurulurken 781 form da Sorani olarak doldurulmuştur. Her iki lehçeyle doldurulan form sayısı toplamda 1748 formdur. Bu yolla hangi ülkede olurlarsa olsun ve hangi lehçeyi kullanırlarsa kullansın birçok kişiye ulaşabildik. Araştırmanın sonunda ulaştığımız sonuçların en önemlileri şunlardır: Kürt halkının çoğunluğunun Kurmanci konuşurken daha sonra Sorani konuşmaktadır. Bu iki lehçe Kürtçe konuşanların çoğunluğunu teşkil etmekte olup önemli bir oranda Kürt kanalları yoluyla bilgi edinmektedirler. Başka bir deyişle ankete katılanların %70’i Kürtçe kanalları izlemektedir. Kürt halkının çoğunluğu standart bir dilin olmasını veya hiç olmazsa bir Kürt’ün diğer Kürt’ü anlayabilecek düzeye gelmesini bir zaruret olarak görmektedir. Araştırmadaki istatistiklere göre katılımcıların %75’i diğer lehçeleri duymak, onları tanımak, onlara dair bilgi sahibi olmak ve onları anlamak istemektedir. Bu durum Kürt kanallarının tüm lehçeleri kullanması ve diğer lehçeleri konuşanların nicel olarak az olmasını gerekçe gösterip yayınlarında onlara yer vermemelerini gözden geçirmeleri gerektiğini bizlere söylemektedir. VIII Bu yüzden bu konuda çok dikkatli davranıp hiçbir Kürt’ün kendi lehçesini az ve ihmal edilmiş hissine kapılmasına mahal verilmemelidir. Anketimize göre katılımcıların %56’sı Latin alfabesini kullanmak istimekteyken Arap alfabesini kullanmak istemiyorlar . Katılımcıların çoğuna göre Rûdaw, Seher Kurdî ve TRT Kurdî Kürtçe konuşanların çoğunluğunun kullandığı iki temel lehçeyi kullanarak bu iki lehçenin birbirine yakınlaşmasına önemli bir etkide bulunmuşlardır. Bununla beraber televizyon kanalları yoluyla birçok kişi Sorani öğrenmiş bulunmaktadır. Bu durum Kürtçenin hiçbir lehçesinin zor olmadığını göstermektedir. Çünkü Kürt dilinin temeli aynı olup sözcüklerin çoğunluğu birbirine benzemektedir, sadece telaffuz yönünden birbirinden ayrılmaktadır. Ayrıca Kürt kanallarının Kürt diline hizmet etmek için gelecekte Kürtçenin tüm lehçelerini kullanmaları gerektiği öne çıkmaktadır. Böylelikle diğer lehçelerin konuşanları tarafından başka lehçelerin öğrenimini arttıracaktır. Dolayısıyla basın yoluyla Kürt dilini geliştirip diğer lehçelerin öğrenimine katkı sağlamaya yönelik bize bir yol göstermektedir.