İSMET İNÖNÜ‟NÜN SİYASİ FAALİYETLERİ VE DEVLET ADAMLILIĞI (1957-1973)

Abstract

ÖZET Tezin Başlığı: İsmet İnönü‟nün Siyasi Faaliyetleri ve Devlet Adamlılığı (1957-1973) Tezin Yazarı : Adem DOĞAN DanıĢman : Dr. Öğr. Görevlisi Ergün Öz AKÇORA Anabilim Dalı : Tarih Bilim Dalı : T.C İnkılap Tarihi Kabul Tarihi : …./…../2020 Sayfa Sayısı : 11(Ön Kısım)+135(Tez) VII Mustafa Kemal Atatürk‟ün ölümünden sonra İsmet İnönü‟nün Cumhurbaşkanı seçilmesi ile Milli şef döneminin yaşanması İnönü‟nün CHP ve devlet üzerindeki etkisini pekiştirmiştir. Çok partili hayata geçiş aşamalarında İnönü‟nün girişimlerinin olduğu bilinmektedir.1950 seçimlerini kaybeden inönü‟nün muhalefet dönemi başlamıştır. Muhalefette olmasına rağmen devlet kurumları üzerindeki etkisi ile özellikle ordu mensupları ile ilişkileri çok önemlidir. Ancak gerek İnönü ve partisinin muhalefet sürecindeki çıkmazları ile DP‟nin iktidar sürecindeki tutumları iktidar ve muhalefet arasında ciddi çekişmelere sebebiyet vermiştir. DP‟nin birçok konuda intikam alma tarzı politikaları ile İnönü ve CHP‟nin Kemalizmi yeniden yorumlama çabalarıyla demokrasinin zarar göreceği bir sürecin başlaması kaçınılmaz olmuştur. 27 Mayıs‟tan önce ve sonrasında İnönü‟nün tekrar ön plana çıktığı görülmüştür. Darbe sürecinin içinde olmadığı her seferinde vurgulanan İnönü‟nün ön plana çıkması askeri kanat ile olan ilişkileri ne kadar etkiliyse kendisinin siyasi ve devlet adamlılığının da etkili olduğu anlaşılmaktadır. MBK‟nin hemen her konuda İnönü‟ye danışması bunun en bariz örneğini teşkil etmiştir. Koalisyon hükümetleri sürecinde İnönü‟nün ön plana çıktığı ve özellikle askerler ile uyumlu olması yeni askeri kalkışmaların başarısız olmasında çok etkili olmuştur. Bu süreçte MBK‟nin hemen her konuda danıştığı İnönü Yassıada yargılamalarında etkisiz kalmıştır. Dünyada ve ülkemizde cereyan eden olayları büyük bir ustalıkla okuyabilen Ġnönü Ortanın Solu politikası ile partisine yeni bir format atmıştır. Bu bağlamda Atatürk ilkelerinin yeniden gündeme alınması ile partisinin kominist bir çizgide olmadığını göstermeye çalışmıştır. 1971 askeri muhtırası ile bu bağlamda Ecevit ile ters düşmüştür.

ABSTRACT Title of the thesis: Political Activities and Statemanship of Ismet Inonu (1957-1973) Author of the thesis:Adem DOĞAN Consultant : Dr. Öğr. Görevlisi Ergün Öz AKÇORA Department: Tarih Department of Science: T.C Ġnkılap Tarihi Date of Acceptance: Pages: After the death of Mustafa Kemal Atatürk, Ismet Inönü was elected president and the National Chief period of his life reinforced Inönü's influence on the CHP and the state. It is known that Inönü's initiatives are in the stages of transition to multi-party life.Losing the 1950 elections, Inönü's opposition period began. Although he is in opposition, his influence on state institutions and especially his relations with members of the military are very important. However, the impasse of both Inönü and his party in the opposition process and the DP's positions in the ruling process have caused serious rivalries between the government and the opposition. It was inevitable that the beginning of a process in which democracy would be damaged by the efforts of Inönü and CHP to reinterpret Kemalism with the policies of the DP to take revenge on many issues. Before and after May 27, Inönü came to the fore again. It is understood that the political and statesmanship of Inönü, as much as his relations with the military wing are effective, is emphasized every time that he is not involved in the coup process. The fact that the MBK consulted Inönü on almost every issue was the most obvious example of this. The fact that Inönü was prominent in the coalition governments process and was particularly aligned with the soldiers was very effective in the failure of the new military initiatives. Inönü Yassiada, whom MBK consulted on almost every issue during this process, was ineffective in the proceedings. Inönü, who can read the events taking place in the world and in our country with great skill, has set a new format for his party with his left-of-the-Center policy. In this context, he tried to show that his party was not on a Communist line by reintroducing the principles of Atatürk. It contradicted Ecevit in this context with the 1971 military memorandum.