Takıyyuddin El-Hısnî'nin Kifâyetü'l-ahyâr adlı eserinde fıkhî kaideler ve uygulamaları

Abstract

Fıkh'i kâideler, Fıkıhta ihtisas yapmak isteyenler için dikkate alınması gereken bir alandır. Bundan dolayı bu alanla ilgili eserlerin yanı sıra içinde kâide ve zâbıtların da olduğuı fıkıh müdevvenâtından da istifade edilmesi gerekir. Çalışmamıza konu olan el-Hısnî'nın Kifâyetu'l-ahyâr' adlı eseri de bünyesinde kâide ve zâbıtlar içeren fıkıh kitaplarından biridir. Araştırmamızın amacı; el-Hısnî'nin Kifâyetu'l-ahyâr' adlı eserinde geçen kâide ve zâbıtları tesbit etmek ve bunların hangi konuda ve nasıl kullanıldığını ortaya koymaktır. Yapılan araştırmada müellifin, hakkında ayet ve hadis olmayan meseleleri temellendirme ve tercih sadedinde usûlî, küllî kâide ve zâbıtlara başvurduğu görülmektedir. Klasik fıkıh müdevvenatında olduğu gibi çalışmamıza konu olan Kifâyetu'l-ahyâr'da da kâide formuna uyan kâidelerin yanı sıra bu forma uymayan kâidelerin de sayısının fazla olduğu söylenebilir. el-Hısnî, alimler tarafından ittifakla kabul edilen ve el-kavâidu'l-amme/el-kavâidu'l-hamse diye bilinen kâidelerden sadece "Asl olan, şekk ile atılmaz" kuralıyla beraber "Adet muhakkemdir" kuralını zikretmiştir. Müellif, zabıtları kemiyet bakımından fıkhî ve usûlî kâidelerden daha fazla kullanmışken fıkhî kâidelere uslüp bakımından benzeyen usûlî kâideleri, fıkhî kaidelere nazaran daha az kullanmıştır. Eserin ana bölümlerini teşkil eden ve "Kitab" diye adlandırılan bölümlerden "Kitâbu's-sayd ve's-sebak" bölümünde herhangi bir kâide veya zabıta rastlanılmamıştır. Şâfiî mezhebinin önemli metinlerinden Gâyetu'l-ihtisâr'ın şerhi olan Kifâyetu'l-ahyâr orta büyüklükte bir fıkıh eseridir. Bilhassa müellifin fıkhî meseleleri delillendirmiş olması, fıkıh taliblerinin ilgisine mazhar olmuştur.

Qavaid-i fiqhiyya is a field that should be taken into consideration by those who want to specialize in fiqh. Thus, in addition to the works in the field, collected works in fiqh including qaida and zabt should be utilized. The topic of the present study, al-Hısnî's "Kifâyetu'l-ahyâr", is one of the books of fiqh that contains qaidas and zabts. The objective of the present study was to determine the qaidas and zabts in al-Hısnî's work "Kifâyetu'l-ahyâr", and to demonstrate where and with which methods these were used in the work. The present study demonstrated that the author preferred and based the issues about which there were no verses or hadiths on procedural and universal qaidas and zabts. In Kifâyetu'l-ahyâr, which is the subject of the present study, similar to the other works in classical fiqh literature, it can be argued that there were as many qaidas that suited the qaida form as those that did not. Al-Hısnî merely quoted the rules "The original cannot be discharged with doubt" and "customs are arbitrary" among the qaida known as al-qavâidu'l-amme / al-qavâidu'l hamse" and accepted by scientist in consensus. The author used the zabts more frequently than fıqh and procedural qaidas, while he utilized the procedural qaidas that are similar to fiqh qaidas in style less when compared to the fiqh qaidas. There were no qaidas or zabt in the "Kitâbu's-sayd ve's-sebek" section of the chapters called "Kitab", which constitute the main chapters of the work. Kifâyetu'l-ahyar, which is an interpretation of Gâyetu'l-ihtisar, one of the important texts of Shafî'î denomination, is a medium-sized fiqh work. Especially the fact that the author has evidenced the facts of the fiqh made the work a focus of interest among fiqh enthusiasts.