Güneydoğu Anadolu Bölgesi koşullarında makarnalık buğday (Triticum Turgidum spp.) durum çeşitlerinin bazı kalite özelliklerinin Genotip x çevre interaksiyonları üzerinde araştırmalar

Abstract

Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 1999/2000 ve 2000/2001 yetiştirme yıllarında Diyarbakır sulu, kuru, Akçakale ve Ceylanpınar olmak üzere farklı 4 lokasyonda kurulan denemelerde 14 yazlık makarnalık buğday hat veya çeşitlerine ait camsılık, protein, SDS sediment değeri ile tane verimi incelenmiştir. Çalışmada, çeşitlerin incelenen özelliklerinin deneme yerleri ve deneme yıllarından farklı derecelerde etkilendikleri görülmüştür. Camsılık, tanede protein oranı ve tane verimi üzerine çevresel faktörler genotiplerin ana etkisinden daha önemli bulunurken, SDS sedimentasyon değeri üzerine ise genotipik etkinin çevresel faktörlerden daha önemli olduğu tespit edilmiştir. Ele alınan kalite özellikleri açısından iki yıllık ortalamalara göre en yüksek değerler Ceylanpınar lokasyonunda görülürken, en düşük değer de Diyarbakır sulu lokasyonundan elde edilmiştir. Tane verimi açısından ise en yüksek verim Diyarbakır sulu lokasyonundan elde edilirken en düşük verim de Ceylanpınar lokasyonundan elde edilmiştir. Söz konusu dört özellik için genotipler farklı lokasyonlarda farklı değerler göstermekle birlikte, iki yıllık ortalamaya göre ele alınan kalite özellikleri açısından Balcalı-2000 çeşidi ilk sırada yer almıştır. Camsılık ve tanede protein oranı açısından Dicle-74, SDS sedimentasyon değeri açısından da, Diyarbakır-81 çeşidi son sırada yer almıştır. Tane verimi için birinci yılda en yüksek verimi Ege-88 çeşidi sağlarken, ikinci yıl da ise Gidara çeşidi ilk sırada yer almıştır. Tane verimi ve ele alınan kalite özellikleri üzerine çevresel faktörlerden özellikle yağış miktarının önemli etkilerde bulunduğu söylenebilir