Irak Bölgesel Yönetiminin İslam Aile Hukuku miras ve vasiyet konularındaki düzenlemelerinin İslam Hukukundaki yeri

Abstract

Günümüz Müslüman devletlerde isimleri farklı olsa da miras، vasiyet ve İslam hukukuyla ilintili diğer hükümleri ihtiva eden medeni kanunlar bulunmaktadır. Bu kanunlar kimi devletlerde ‘aile hükümleri’ olarak adlandırırken Irak devletinde olduğu gibi kimi devletlerde ‘ahvâl-i şahsiye’ olarak isimlendirilmektedir. Irak’ta ahvâl-i şahsiye dair ilk kanun 1959 yılında 188 sayısıyla düzenlenmiştir. O tarihten günümüze değin Irak’ta iktidara gelen hükümetler tarafından bahse konu kanuna yeni düzenlemeler veya eklemeler yapılmıştır. Aynı şekilde Kuzey Irak coğrafyasında da 1992 yılında kurulan ilk kabineden itibaren kanuna yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Ancak söz konusu düzenlemeler İslam fıkhının çerçevesi dışına çıkmamıştır. Bu çalışmamızda Irak’ta ahvâl-i şahsiye hukukundaki düzenlemeye dair 2008 yılında tanzim edilen iki maddeyi inceleyeceğiz. Bu maddeler de vacip vasiyet ve vasiyetin kapsamına dahil olanlarla ilgili olan 91. ve 74. maddelerdir. Vacip vasiyet، çoğunlukla vasiyetin zorunluluğunu kabul etmeyen hukukçuların görüşleriyle çelişmektedir. Kuzey Kürdistan coğrafyasında yaşayan bizler Şafii mezhebine bağlı bir toplumuz. Şafii mezhebi de vasiyetin vacip olmadığı görüşüne sahiptir. Bu yüzden de varisler arasında ihtilafa neden olmaktadır. Varisler çözüm için nereye yöneleceklerini de bilememektedirler. Çalışmamızda vasiyetin vacip olduğuna dair görüşün tercihli olduğuna vurgu yapılmış، Kuzey ırak hükümetinin yaptığı düzenlemelerin ise gerçeklikten uzak olduğu belirtilmiştir.

There are civil lawsthat includeinheritance، will and other provisions related to Islamic law in contemporary Muslim countries although these provisions have different names. These laws are called 'family provisions' in certain states or“civil status” as in the Iraqi example. The first law on civil status no. 188 was enacted in 1959 in Iraq. Since that time، governments in power in Iraq introduced new regulations or amendments to the abovementioned law. Similarly، amendments were enacted to this law in Northern Iraq since the first government that came to power in 1992. However، these amendmentswere not outside the scope of the Islamic law. The present study aimed to examine two articles enacted in 2008 within the framework of civil status laws in Iraq. These are the 91st and 74th articles related to the obligatory last will and testament and the scope of thelast will and testament. The obligatory will contradicts with the views of jurist، who oppose the obligatory nature of the will. We، who live in the Northern Kurdistan geography، are a society with the Shafii sect. The Shafii sect believes that the will and testament is not obligatory. This leads to disagreements among heirs. Heirs could not decide where to turn to for a solution. In the present study، it was emphasized that the obligatory will and testament view is preferential and it was stated that the legislation enacted by the Northern Iraqi government were far from the reality.

إن البلدان الإسلامیة فیھا قانون ینظم أمور الأسرة والمیراث والوصیة والأمور الأخرى المتعلقة بالشریعة الإسلامیة وإن أختلفت تسمیة كل دولة لھذا القانون فبعض الدول تسمیھ (بأحكام الأسرة) وبعضھم (بالأحوال الشخصیة) كما ھو معمول عندنا في العراق . وقد نظم أول قانون للأحوال الشخصیة في العراق رقم ١٨٨ لسنة ١٩٥٩ م، ومنذ ذلك الحین إلى الآن أجرت الحكومات العراقیة المتعاقبة تعدیلات على ھذا القانون، وكذلك أجرت حكومة اقلیم كردستان ومنذ الكابینة الأولى لھا في عام ١٩٩٢ م تعدیلات على القانون، لكن التعدیلات كلھا لم تخرج عن إطار الفقھ الإسلامي ، وفي رسالتي أخترت مادتین فقط أجرت حكومة أقلیم كردستان تعدیلا علیھما سنة ٢٠٠٨ م وھي المادة ( ٧٤ و ٩١ ) ، وھاتان المادتان تتعلقان بالوصیة الواجبة ، ومن ھم المشمولون بھا. إن تطبیق الوصیة الواجبة یصطدم في كثیر من الأحیان بآراء العلماء الغیر معترفین بھا، ونحن في كردستان العراق نتبع المذھب الشافعي، وھو من المذاھب التي لا تعترف بالوصیة الواجبة، فیحدث في كثیر من الأحیان خلاف بین الورثة فلا یعرفون الى من یتجھون ، وبینت في رسالتي إن الراجح ھو القول بالوصیة الواجبة ، وأما التعدیلات التي قامت بھا حكومة الأقلیم فبینت أنھا بعیدة عن الواقع .