Türkiye ve Mısır sosyal bilgiler ders kitaplarında din algısının karşılaştırılması

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı Türkiye’de 2007-2008 öğretim senesinde ilköğretim kademesi altıncı ve yedinci sınıflarda ve Mısır’da bu seviyelerin karşılığı olan ilköğretim birinci kademe 6. sınıf ile ilköğretim ikinci kademe 1. sınıfta okutulan sosyal bilgiler ders kitaplarındaki din algısının karşılaştırmalı olarak incelenmesidir. Bu bağlamda din algısındaki benzerlik ve farklılıkların tespit edilmesi araştırmanın temel problemini oluşturmuştur. Çalışma yöntemi nitel araştırma prosedürlerine göre oluşturulmuştur. Nitel araştırmanın tabiatına uygun olarak evren belirtilmemiş, amaçlı örnekleme yöntemi tercih edilmiştir. Belirlenen sınıflarda okutulan öğrenci ders kitapları örneklem olarak seçilmiştir. Veriler doküman analizi tekniğine uygun olarak toplanmış ve içerik analizi uygulanarak çözümlenmiştir. İçerik analizinin kategori geçerliğini sağlamak için kategoriler literatür taraması yapılarak ve uzman görüşü alınarak oluşturulmuş, tanımlar yazılarak herkesin ulaşabilirliğine açılmıştır. Ayrıca, ders kitapları içerisinde yer alan ana metinler kayıt birimi olarak seçilerek istisnasız çalışılmıştır. Böylece metinlerin konunun işlenmesi için yeterli kapsam ve boyutları içermesi sağlanmıştır. Kelimelerin pozitif, negatif ve nötr olarak sınıflandırılmasında bağlam birimi olarak cümle seçilmiştir. Tespit edilen her kelimeye 1 puan verilmiş, her bir kategorinin frekans ve yüzdelik dağılımını belirlemenin yanında hangi nitelikte ele alındığının belirlenmesi de sağlanmıştır. Çeteleme güvenirliğinin artırılması için metinler sadece araştırmacı tarafından farklı zamanlarda çetelenmiş, çetelemeler arası ilişkinin yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca çeteleme alanda uzmanlara da yaptırılarak aradaki görüş birlikteliği test edilmiştir. Araştırma sonucunda Mısır Devleti’nin Eski Mısır medeniyeti ve inancına vurgu yaparak vatandaşları arasındaki dinî farklılıkları elimine etmeye çalıştığı, vatandaşlarında Mısırlı-Arap-Müslüman kimliği oluşturmayı istediği saptanmıştır. Türkiye ders kitaplarında din kategorisi bağlamında İslamî anlatımlara daha çok ve pozitif olarak yer verilmiş, Hristiyanlık olumsuzlanmıştır. Türkiye’de din üzerinden kimlik oluşturma gayreti görülmemiştir. Her iki devletin de din kavramına karşı olumsuz yaklaşımı söz konusu değildir. Her iki devlet de dini devleti meşrulaştırma aracı olarak kullanmamaktadır.