Bingöl’ün Endemik ve Tehlike Altındaki Bazı Bitkileri.

Abstract

Giriş: Coğrafik konumu, jeomorfolojik yapısı, çok çeşitli toprak tipleri ve iklim çeşitliliğine sahip oluşu nedeniyle farklı ve zengin bir fuloraya sahip olan ülkemiz, bitki çeşitliliği, zenginliği ve endemik bitki türleri açısından dünya ülkelerinin başında gelir ve bugüne kadar yapılmış olan araştırmalar gösteriyor ki ülkemiz bitki çeşitliliği, zenginliği ve endemik bitkiler açısından Avrupa’dan zengindir. Ancak ülkemizin floristik yapısının dolayısıyla biyoçeşitliliğinin tam anlamıyla ortaya konulamadığı ve hala bazı eksikliklerin olduğu bir gerçektir. Bundan dolayı, ülkemiz florasına katkı verecek çalışmaların önemi büyüktür. Çalışma konumuzu oluşturan Dikme (Kür) yaylası (Bingöl merkez) ve çevresi, bugüne kadar floristik açıdan çalışılmamış bir alan olup, çalışma Bingöl’ ün biyolojik çeşitliliğinde önemli bir yeri olan endemik, nadir ve tehlike kategorisindeki bitkileri belirlemek ve floristik zenginliğini ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtmak amacıyla yapılmıştır.

Gereçler ve Yöntemler: Çalışma 2013-2014 yılları arasında Dikme Köyü ve Çevresindeki (1400-1900 m) ve alanlarda gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın materyalini oluşturan bitkiler doğal habitatlarından toplanıp tekniğine uygun kurutulduktan sonra teşhisleri, "Flora of Turkey and the East Aegean Islands", Cilt 1-10'e göre tayin edilerek flora listesi hazırlanmış olup, endemik ve nadir taksonların tehlike kategorileri ise, “Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı” ve IUCN (2001) kriterlerine göre yapılmıştır. Bitki materyalleri Yıldırımlı Otluk’u, Hacettepe Üniversitesi Herbaryumu ile Bingöl Üniversitesi Teknik Bil. MYO. Park ve Bahçe Bitkileri Bölümü’nde korunmaktadır.

Bulgular: Araştırma alanından toplam 707 takson saptanmıştır. Çalışma alanından 75 taksonun endemik olduğu tespit edimiş ve çalışma alanının endemizm oranı % 10.6 olarak bulunmuştur. IUCN tehlike basamaklarına göre 23 endemik taksonun durumu verilmiş olup bunların tehlike kategorilerine göre dağılımları şöyledir: 1 takson tehlikede “EN”, 3 takson zarar görebilir “VU”, 15 takson az endişe verici “LC”, 3 takson tehdit altına girebilir “NT”, 1 takson veri yetersiz “DD”. Çalışmada, endemik türlerin alandaki yayılış durumları, lokaliteleri ve yükseklikleri de verilmiştir.

Sonuç ve Tartışma: Özellikle endemik türlerin nesillerinin devamı için, uzun vadeli gözlem çalışmalarına ve populasyonlarda meydana gelen dalgalanmaların izlenmesine, yaşadıkları alanların ekolojik özelliklerinin bilinmesine ve bu özelliklerin daha sonraki nesillerin devamı için korunmasına ihtiyaç vardır. Alanda ilk olarak yapılmış olan bu çalışma ile ülke, bölge ve Bingöl il florasına belirli ölçüde katkı sağlanmış; bazı taksonların korolojileri, tehlike kategorileri, endemizm durumları ve özellikleri ile ilgili yeni veriler ve ileride yapılacak buna benzer çalışmalara yardımcı olacak temel veriler elde edilmiş; yoğun tehdit altında olan taksonları tehdit eden faktörler belirlenerek bunların korunmasına yönelik önerilerde bulunulmuş ve bilhassa endemik taksonların tehlike kategorileri de belirtilerek nesli tehlikede olan türlerin korunması ile ilgili çalışmalara da ışık tutulmuştur.