Bingöl yöresinde kullanılan Zazaca hayvancılık kavramları

Abstract

Bingöl, ho mıntıqé Şerqé Anadoluyé Türkiye do.Bingöl bı rındıyé tabiat xwo u waron xwu yén zonayış. Şari Bingöl zaf yı Zazé. Zazayon verni ra haton ika dı tabiatıd ra témon omey cuwinkerdış. Bilhasa bılli haywonpawıtışo u ziraat bıyi. Ayra haywonpawıtışo ziraat tesir kultır yin kerd, kultır yındır céko mühim péşénde. Bilhasa manewi kultır yındır, örf, adét yındır haywonpawıtış céko rınd gurét. Inaxevatemad ‘Mefhuméy Zazakî Derhaqi Haywonwekerdış Mıntıqé Bingöl’ıd Şıxulyén’’ Zazaki nome haywonon, haywonpawıtışıd ra şuxılnén nom ehajeton, aleton, mefhumé aleqeyonı şonı, şonıti, bır esta, nome céko haywon tedır monén, nome nıweşiye haywonon, mefhumé derhaq merg u zayış haywonon, nome mehlusé hayvonon, mefhumé egminvoni, mefhumé warıti, mefhumé sedwoni, haywonwukerdış ra aleqéyın mefhum, terim, deyim, vaté verinon u fabl ser ma vındet. Bilhasa waré Bingölıd haywonpawıtışken ma aynonra, qısekerd, ma zaf nome, vate o ma’lumat guret. İnaxevatema Zazakid derhaq haywonwukerdışıd kemasiyak esta mavoni kena tay. Na xebate de ma çend ferheng zî çiman ra viyarnayo.

Bingöl, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesinde yer almaktadır. Bingöl ili doğal güzellikleri ve yaylaları ile ünlüdür. Nüfusunun çoğunluğu Zazalar’dan oluşmaktadır.Zazalar geçmişten günümüze doğa ile iç içe yaşayagelmişlerdir.Genelde hayvancılık ve tarım ile uğraşmışlardır. Bu nedenle hayvancılık ve tarım maddi ve manevi kültürlerini etkilemiştir ve hayatlarında önemli yer edinmiştir. Özellikle manevi kültürde örf, adet, gelenek ve göreneklerde hayvancılığın iyice yer edindiğini gömek mümkündür. ‘Bingöl Yöresinde Kullanılan Zazaca Hayvancılık Kavramları’’ adlı çalışmamızdaZazaca hayvan isimleri, hayvancılıkta kullanılan alet ve eşyaların isimleri, çoban, çobanlık ve sürü ile ilgili kavramlar, hayvan barınaklarının isimleri, hayvan hastalıkları, doğum ve ölümleri ile ilgili kavramlar, hayvansal ürünlerin isimleri, avcılık kavramaları, yaylacılık kavramları, hayvancılık ile ilgili terimler, deyimler, atasözleri, fabl örnekleri ve genel anlamda hayvancılık ile ilgili bilgiler ele alınmış ve birçok özgün tespitlerde bulunulmuştur. Bingöl’ün yaylalarında gerçekleştirilen hayvancılık faaliyetlerinde bulunan ve Bingöl’ün çeşitli bölgelerinde hayvancılıkla uğraşan birçok kişiyle birebir yaptığımız görüşmelerin analizini yapıp birçok kelime, kavram, isim, terim ve görsel bilgiler edindik. Çalışma kapsamında birçok sözlük taraması da yapılmıştır.

Bingolis locatedin theEastern Anatolia regionof Turkey.Bingöl provinceis known for itsnatural beautiesandplateaus. The majority of thepopulation intheprovince of Bingolconstitutes from Zaza people.Zaza people have livedintertwined withnature since ancient times. They haveespecially dealt withagriculture and animal husbandry. Therefore,animal husbandry and agriculturehave affected boththeir materialandspiritual cultureandhadan important placein theculture. We can clearly see that animal husbandry is deeply interpenetrated in traditionsand customsespeciallyin thespiritualculture. In Our study, AnimalConcepts ofBingolregion in Zazalanguage, we discussedanimal names in zaza language, namesof instrumentsanditemsused infarming,shepherds, concepts related toshepherdingand herd, the names of animal shelters, illnesses of animals,concepts related tobirth and death of animals, names of animal products, hunting concepts, transhumanceconcepts,terms related to animal husbandry, idioms, proverbs,fablesamples andgeneral information about animal husbandry andinvestigationswere carried outon these. We got lots of visuals, information, terms and words by analyzing face to face interviews which have been done in Bingöl plateaus with people who does animal husbandry. We believe that this study will eliminate lots of deficiencies about animal husbandry of Zaza people because it contains many areas. Dictionary browsing is done in scope of this study, too.