Modern Zaza hikayeciliği : tespit - tahlil

Abstract

IV KILMÎ Ina xebate de armancê ma, ziwanê Zazakî de hîkayenuştiş ser o çend tespîtanê muhîman bikerî. Zazakî de manaya modern de nimûneya hîkayeya ewellin peynîya serranê 1970 de nusîyaya. Nimûneya ewellin serra 1979 de qelema Malmîsanijî ra ameya nuştiş. İna nimûne kovara Tîrej de hûmara diyîn de neşr biya. Nameyê ina hikâye “Engiştê Kejê” ya. Zazakî de ina hîkaye, hîkayeya moderna tewr verên hesibyena. In tarîx ra pey serra 1980 de Tirkîya de îhtîlalo askerî ameyo meydan. In semed ra hem Kurmancî hem zî Zazakî biyî kedexe. Hîkayeya ewelin “Engiştê Kejê” ra pey hetani serra 2000 de mintiqaya Tirkîya de pê Zazakî hîkayenuştiş nêameyo meydan. Serra 2000 ra pey kedexekerdişê Zazakî hetê dewleta Tirkîya ra wedaritîya. In semed ra kitabê kî ziwanê Zazakî ameyî nuştiş in tarix ra pey ameyî meydan. Tirkîya de fikrê demokratîk roj bi roj aver şinî. In semed ra hîkayenuştişê Zazakî zî aver şino.

Bu çalışmadaki temel amacımız, yüzyıllar boyunca yazı dili ihmal edilmiş Zazacanın, harcanan çok özel gayretlerle nasıl güçlü bir edebiyat diline dönüşeceğini gösterme çabasıdır. Çalışmamızın temel noktasını Zaza hikâyeciliğinin tarihsel serüveni oluşturmaktadır. Zazaca’nın modern anlamda ilk hikâye örnekleri 1970’li yılların sonunda verilmeye başlanmıştır. Malmîsanij tarafından 1979’da Tirej dergisinin ikinci sayısında kaleme alınan Engiştê Kejê (Keje’nin Parmakları) adlı hikâye modern anlamda ilk Zazaca hikâye kabul edilmektedir. Bu eserin yazıldığı tarihten sonra, Türkiye’de 1980 İhtilali’nin etkisiyle oluşan çeşitli baskılar Kürtçenin ve dolayısıyla Zazacanın gelişimini engellemiştir. Bu sebeple Zazaca yayınlanmış ilk hikâye kitabına ancak 2000’lerin başlarında rastlanılmaktadır. Türkiye’deki demokratikleşme süreci ile birlikte Zazaca yazılmış eser sayısında ve Zaza hikâyeciliği alanında da bir canlanma yaşandığını görülmektedir. Yapılan tespitlere göre 2000’lerden sonra Zazaca yazılan ve çeşitli yazarlar tarafından Zazacaya çevrilen hikâye sayısı 42’dir. Bu eserlerin çoğu özellikle 2010’lardan sonra yayımlanmştır. Bu da Zaza hikâyeciliğinin her geçen gün daha güçlü bir edebi yarattığını göstermektedir.