Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde çöl tozlarının hava kalitesi üzerine etkisi

Abstract

Rüzgârlar, 50μm’den daha küçük boyuttaki katı partiküllerin yeryüzünden havalanmasına ve atmosfer içerisinde çok uzak mesafelere taşınmasına neden olurlar. Çöl bölgelerinde rüzgar sistemlerine bağlı olarak çöl tozları atmosferde çok uzun mesafeler boyunca taşınmaktadır. Bu taşınım sonucunda çöl tozları, tane büyüklüğüne göre havada bir süre asılı kalmakta ve daha sonra yeryüzüne kendiliğinden inmektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde son yıllarda çöl tozlarının etkisi büyük oranda artmıştır. Bu durumun nedenlerini ortaya koymak için Türkiye Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na bağlı İl Çevre Müdürlüklerinin PM ölçümü yapan istasyonların ölçüm değerleri, Türkiye Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’nden sağlanan meteorolojik veriler, çöl tozu konsantrasyon haritaları, çöl tozu konsantrasyon haritalarından elde edilen veriler ile arazi çalışmaları ve gözlemleri sonucunda arazide çekilen fotoğraflar kullanılmıştır. Çöl tozları özellikle hava kalitesini ve görüş mesafesini olumsuz etkilemektedir. Kış mevsiminde fosil yakıtların kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan partikül madde kirliliğine ilaveten çöl tozları da etkili olduğunda PM (Partikül Madde) konsantrasyonu artmakta ve yüksek oranda hava kirliliği oluşmaktadır. Aşırı hava kirliliği insanlarda ciddi sağlık sorunlarına, bitkilerde ise verimin ve kalitenin düşmesine neden olmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde çöl tozlarının zamansal ve mekansal dağılışında etkili olan faktörler ve çöl tozlarının hava kalitesine etkileri araştırılmıştır.