Wergera Edebi di Kurdî de: Dahûrandinek li Dor Modela Wergerê ya Christiane Nordê

Abstract

KURTE: Werger di edebiyata Kurdî de hem wekî hokareke dîrokî hem jî wekî çalakiyeke edebî ya rojane xwedî ciheke giring e. Wergera Kurdî xwedî paşxaneyeke dîrokî ye û di pardemên cihê yên qonaxa edebiyata Kurdî ya nûjen de pêngavên wergerê çê bûne û nimûneyên wergeran di weşangeriya Kurdî de cih girtine. Di gel vê yekê, lêkolînên derbarê wergera Kurdî de û dahûrandina berhemên werger ên li gor teorî, ranêzikî û têgihên wergernasiyê ji hêla hejmarê ve kêm in. Di qonaxa îro de pêwîstiyeke berbiçav bi xebatên teorîk û pratîk ên lêkdayî hene ji bo diyarkirina rola wergerê û bandora wê ya li ser edebiyata Kurdî. Bi vê pêwîstiya lêkolînê ya navborî, ev xebat li dor modeleke teorîk û bi rêbaza dahûrandina tekstên wergerê ve wergera edebî ya Kurdî ji xwe re dike mijar û armanc dike ku tevkariyê li lêkolînên wergera Kurdî bike. Di vê çarçoveyê de, xebata me neh tekstên werger li gor modela wergerê ya Christiane Nordê ya bi navê analîza tekstê ya werger-navend dinirxîne. Keresteyên vê xebatê tekstên edebî ne ku her yek wekî nimûneyeke cureya edebî hatiye bijartin. Tekstên nimûne ji wergerên edebî pêk tên ku piştî salên 2000an ji Îngilîzî bo Kurmancî hatine wergerandin. Tekstên werger li gor modela wergerê ya C. Nordê hatine dahûrandin û hevtayiya edebî, fonksîyon û armanca wan wergeran hatiye nirxandin. Di xebata xwe de, bi armanca sazkirina çarçove û paşxaneyeke teorîk, me cih da geĢedana dîrokî ya wergerê û behsa teorî û têgihên sereke yên wergernasiyê kir. Bi heman awayî, me dîroka wergera Kurdî, nimûneyên destpêkê, lêkolînên derbarê wergera edebî ya Kurdî pêşkêş kirin û armanc û fonksîyona wergerê ya di edebiyata Kurdî de jî Ģirove kir. Xebata me encamên giştî yên derbarê serpêhatiya wergera Kurdî de û encamên spesîfîk ên ku ji dahûrandina tekstan bi dest ketine pêşkêş dike.

ÖZET: Çeviri, Kürt edebiyatında hem tarihsel bir faktör olarak hem de güncel bir edebiyat edimi olarak önemli bir yere sahiptir. Kürtçe çeviri tarihsel bir arka plana sahip olup modern Kürt edebiyatının çeĢitli dönemlerinde çeviriye dönük çabalar olmuĢ ve çeviri örnekleri Kürt yayıncılığında yer almıĢtır. Bununla birlikte, Kürtçe çeviri alanındaki araĢtırmalar ve Kürtçe çevirilerinin çeviribilime özgü teori, yaklaĢım ve kavramlarla analizleri sayı olarak azdır. Ġçinde bulunduğumuz tarihsel süreçte, çevirinin Kürt edebiyatındaki rolü ve etkisini yorumlayabilmek için teorik ve pratik araĢtırma örneklerine açıkça ihtiyaç duyulmaktadır. Söz konusu bu ihtiyaçtan hareketle, bu çalıĢma teorik bir model çerçevesinde ve analitik bir yaklaĢımla Kürtçe çeviri örneklerini konu edinmiĢ olup Kürtçe çeviri araĢtırmalarına katkı sunmayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede, çalıĢmamız dokuz Kürtçe çeviri metnini Christiane Nord'un çeviri-odaklı metin analizi adlı modeline göre incelemektedir. ÇalıĢmamızın materyalleri her biri birer edebiyat türünü temsil eden edebiyat çevirisi örneklerinden seçilmiĢtir. Örnek çeviri metinleri 2000li yıllar sonrasında Ġngilizceden Kurmanci'ye yapılmıĢ çevirilerle sınırlandırılmıĢtır. Çeviri metinleri C. Nord'un söz konusu çeviri modeline göre analiz edilmiĢ, metinlerin edebi eĢdeğerlikleri ve çevirilerin amaç ve fonksiyonları ele alınmıĢtır. ÇalıĢmamızda teorik bir çerçeve ve arka plan oluĢturmak amacıyla, çevirinin tarihsel geliĢimine yer verdik ve baĢlıca çeviri teorileri ve kavramlarından söz ettik. Aynı Ģekilde, Kürtçe çevirinin tarihsel geçmiĢine, ilk çeviri örneklerine, çeviri ile ilgili yapılmıĢ araĢtırmalar ve kaleme alınmıĢ yazılara değindik ve çevirinin Kürt edebiyatındaki iĢlevi ve amacını yorumladık. ÇalıĢmamız hem Kürtçe çeviri serüvenine dair ulaĢılan genel sonuçları hem de metin analizleri sonucunda elde edilen verileri sunmaktadır.

ABSTRACT: The role of translation in Kurdish literature is significant, both as a historical factor and as a current literary act. The Kurdish translation has a historical background, with efforts made towards translation in various periods of modern Kurdish literature. Examples of translation have also been documented in Kurdish publishing. Nevertheless, research in the field of Kurdish translation and analyses of Kurdish translations with theories, approaches and concepts specific to translation studies remain scarce. In the historical process we are in, there is a clear requirement for theoretical and practical research examples in order to interpret the role and impact of translation in Kurdish literature. In response to this need, this study focuses on examples of Kurdish translations within the framework of a theoretical model and an applied method, with the aim of making a contribution to the field of Kurdish translation studies. In this context, our study examines nine Kurdish translated texts according to the model of translation-oriented text analysis proposed by Cristiane Nord. The materials selected for analysis were chosen from examples of literary translations, with each example representing a distinct literary genre. The sample of translated texts was limited to those created from English to Kurmanji from the 2000s onwards. The translated texts were subjected to analysis in accordance with C. Nord's translation model. Additionally, the literary equivalence of the texts, along with the purposes and functions of the translations, were subjected to discussion. In order to establish a theoretical framework and context for our study, we have included an overview of the historical development of translation, as well as an examination of the key translation theories and concepts. Similarly, we have provided an account of the historical background of Kurdish translation, an overview of the earliest translation examples, and a discussion of the research and written articles about translation. We have also commented on the function and purpose of translation in Kurdish literature. The present study offers a comprehensive account of the findings pertaining to the Kurdish translation endeavour, accompanied by a detailed exposition of the data yielded from the textual analyses.