Estanikanê Zazakî û Estanikanê Birayanê Grimman (Almankî) Ser o Hetê Motifan Ra Yew Muqeyese

Abstract

XULASA: Ena xebat de panc hebî estanikî Zazakî û panc hebî estanikî Birayanê Grimman (Almankî) hetê motîfan ra muqayese bîyo û seypîbiyayiĢê û ferqê înan motî ra. Beynateyê estanikanê Zazakî û estanikanê Birayanê Grimman (Almankî) de zaf seypîbiyayiĢ tesbît bîyê. Eg gerek bikero ma ena seypîbiyayiĢ ra behs bikero, beynateyê estanikanê Zazakî û estanikanê Birayanê Grimman (Almankî) de motîfî mîyandar (muĢterek / hempar / ortax ) estî. Mîyanê na motîfanê mîyandaran de; Heywanî, Qedexe KerdiĢ, Sêhr, Merg, Mucîze, Dêvî, Aqilmend û Gejek, XapîyayîĢ, AgêrayîĢe Qeder, Bext û Qeder, Komelî, Xela û Ceza, Esîr û Qaçaxî, Zilmo Nêbiyaye, Zewaj, Cuyeyî Tebîet, Dîn, Xusîsîyetê Qarekteran, Yarî (Henekî, Xax, Nukte) ca genî. Estanikanê Zazakî de di hebî varyantê Ġsmet BOR, di hebi varyantê Seyîdxan KURĠJ û yew hebî zî varyantê RoĢan LEZGĠN tercih biya, Estanika Almankî de zî êyê Birayanê Grimman tercih bîyê. Xebat; destpêk, di qismo û netîce ra yena meydan. Destpêk de ma heyat û xebatê Birayanê Grimman ser o yew malûmat dayo. Qismo yewinde ma derheqê çekuya folklor, estanik, xusîseyetê estanikan û motîf ra derg û dila behs kerdo. Qismo diyîn de zî ma estanikanê Birayanê Girmman açarnayî zazakî û metnê înan û metnê estanakanê zazakî nuĢtî. Ma pê hetkarîyê kataloga motîfê Sitith Thompson muqayese kerdî, û hetê motîfan ra seypîbîyayîĢê û ferqê înan pê Ģeklo muĢexes (somut) ca dayo ci. Xebat, pê qismê netîce qedîyaya.

ÖZET: Bu çalışmamızda Zazaca beş masal ile Almanca Grimm Kardeşleri’nin beş masalını motif yönünden karşılaştırmalı olarak inceleyerek bu masalların benzer ve farklı yönlerini ortaya koymaya çalıştık. Buradan hareketle de Zazaca masallar ile Almanca Grimm KardeĢleri’nin masalları arasında birçok ortak yön tespit ettik. Bu benzerliklerden bahsetmemiz gerekirse, Zazaca masallar ile Almanca Grimm Kardeşleri masalları arasında ortak motiflerin bulunduğunu görmekteyiz. Bu ortak motifler arasında; “Hayvanlar, Yasak, Sihir, Ölüm, Olağanüstülükler, Devler, Akıllılar ve Aptallar, Aldatmalar, Kaderin Ters Dönmesi, şans ve Kader, Toplum, Ödül ve Ceza, Esirler ve Kaçaklar, Anormal Zülümler, Evlilik, Hayatın Doğası, Din, Karekter Özellikleri, Mizah” yer almaktadır. Çalışmanın konusunu oluşturan masallardan Zazaca olan masalların ikisi Seyidxan KURİJ, ikisi İsmet BOR ve biri Roşan LEZGİN tarafından derlenen versiyonu, Almanca olan Masallar için Grimm Kardeşlerinin derlemesi esas alınmıştır. Çalışma, giriş kısmı ile iki ana bölüm ve sonuç kısmından oluşmaktadır. Çalışmanın giriş kısmında Grimm kardeşlerin hayatı ve çalışmalarına yer verilmiş. ilk bölümünde folklor, masal ve motif hakkında genel bilgiler verilmiş ikinci bölümünde ise Grimm kardeşlerinin masalları Zazacaya çevrilmiş, masal metinlerine yer verilmiş ve Stith Thompson’un motif çözümlemesi ışığında Zazaca masallar ile Almanca Girimm kardeşleri masalları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Çalışma sonuç bölümü ile bitmiştir.

ABSTRACT: In this study, we aimed to reveal the similarities and differences between five Zazakî language tales and five German Grimm Brothers' tales by comparing them in terms of motifs. From this approach, we identified many common elements between Zazakî tales and the tales of the Grimm Brothers. Speaking of these similarities, we observed the presence of shared motifs between Zazakî tales and the Grimm Brothers' tales. These common motifs include animals, prohibition, magic, death, extraordinary events, giants, the wise and the foolish, deceptions, reversal of fate, luck and destiny, society, reward and punishment, captives and fugitives, abnormal oppressions, marriage, the nature of life, religion, character traits, and humor. The Zazakî tales that are the subject of this study consist of two versions compiled by Seyîdxan KURIJ, two by Ġsmet BOR, and one by RoĢan LEZGÎN, while for the German tales, the collection of the Grimm Brothers was used. The study is divided into an introduction, two main sections, and a conclusion. In the introduction, the lives and works of the Grimm Brothers are discussed. In the first section, general information on folklore, tales, and motifs is provided. In the second section, the tales of the Grimm Brothers were translated into Zazakî, and the tale texts were included. A comparative analysis of the Zazakî tales and the Grimm Brothers' tales was conducted under the framework of Stith Thompson's motif analysis. The study concludes with a results section.