Fraz di Kurmancî de

Abstract

KURTE: Ev tez giringiya frazên diyalekta kurmancî ya di nava yekpareyiya binyadî û wateyî ya zimên de berçav dike. Fraz, wekî hêmanên avaker ên zimên kar dikin û ev hêman bi roleke giring radibin ji bo diyarkirina wateya risteyê. Di kurmancî de mijara frazan di nav du mijarên rêzimana klasîk de heliyaye. Ravek û Îzafe ev du mijar in ku heta îroroj nehiştine komepeyvên kurmancî bi rêzikên rêzimana gerdûnî were vekolîn. Mijara ravekan kiriye ku frazên kurmancî xelet werin senifandin û binavkirin. Ji ber mijara îzafeyê jî hin fonksiyonên girêdanê yên kurmancî nehatine dîtin, lewma hin taybetmendiyên binyadî û wateyî yên zimên hatine piştguhkirin. Mijara frazan giring e ji ber ku dihêle xusûsiyetên gramatîk ên sentaksa zimanekî baştir bê fehmkirin û risteyên aloz bi hêsanî bên verisandin. Herwiha, bi xêra fahmkirina frazan, ziman ji aliyê wateyê ve jî geş dibe ku axêverên zimên dikarin risteyên kompleks saz bikin. Heger frazên kurmancî baş neyên fahmkirin an jî xelet bên senifandin û binavkirin, dibe ku di xebitîna zimên de pirsiyarên mezin rû bidin. Ji ber vê egerê, di vê xebatê de frazên kurmancî di çarçoveya rêzikên rêzimana gerdûnî de tên vekolîn. Armanca sereke ya vê xebatê ew e ku binyad û fonksiyonên frazan di kurmancî de bi rêbazên modern ên zimannasiyê analîz bike û wan di çarçoveya rêzikên rêzimana gerdûnî de binirxîne. Mijara frazan ji bo têgihiştina binyada zimanekî gelekî giring e, lê mixabin di kurmancî de xebatên berfireh ên li ser vê mijarê kêm in. Ev tez hewl dide ku vê valahiyê dagire û bi teoriyên nûjen ên zimannasiyê ve binyada frazên kurmancî di lîteraturê de bi cih bike. Me xebata xwe bi rêbaza şayesî, li ser nimûneyên kurmancî ava kir û hin caran me nimûneyên kurmancî dan ber zimanên din. Ji ber ku xebatên li ser mijara frazên kurmancî kêm in, me piranî ji çavkaniyan biyanî sûd wergirt. Derbarê têgehan û kurtkirinên têgehan de, beramberî zimanê îngilîzî me hewl da têgeh û kurtkirinên kurmancî bi kar bînin û pêşniyaz bikin. Ev tez bi taybetî li ser frazên di diyalekta kurmancî ya zimanê kurdî de disekine. Lêkolîn bi awayekî giştî li ser pênc cureyên sereke yên frazan hatiye kirin: fraza navdêrî, fraza daçekî, fraza hokerî, fraza rengdêrî û fraza lêkerî. Ji ber ku mijara frazan di kurmancî de gelekî berfireh e, ev xebat tenê li ser binyad û taybetmendiyên bingehîn ên van frazan rawestiyaye. Herçiqas carinan berawirdkirin bi zimanên din re hatibe kirin jî, armanca sereke ya vê xebatê ne berawirdkirina kurmancî bi zimanên din re ye. Di vê lêkolînê de, ji bilî diyalekta kurmancî, diyalektên din ên zimanê kurdî nehatine vekolîn. Di encamê de me dît ku binyada frazî ya kurmancî li gorî rêzikên rêzimana gerdûnî dikare bê ravekirin û pênasekirin. Bi vî awayî hat dîtin ku senifandin û binavkirina ravekan xelet e û îzafe hin fonskiyonên kurmancî diniximîne. Ravekirin û pênasekirina frazên kurmancî di çarçoveya rêzikên gerdunî de, dê siruştiya gerdunî ya kurmancî bikirpîne û têkariyê li lîteratûra zimannasiyê bike. Herwiha, ev xebat dê bibe alîkar da ku taybetmendiyên binyadî û fonksiyonî yên kurmancî bên fahmkirin. Bi vî awayî, di hînbûn û hînkirina zimên de dê nêrînên nû ava bike.

ÖZET: Bu tez, Kürtçenin Kurmancca lehçesindeki söz öbeklerinin dilin yapısal ve anlamsal bütünlüğü içindeki önemini vurgulamaktadır. Söz öbekleri, dilin kurucu yapı ögeleri olarak işlev görür ve cümlenin anlamını belirlemede önemli bir rol oynarlar. Kurmanccada söz öbekleri konusu, klasik dilbilgisinde yer alan tamlama ve izafe konuları içerisinde erimiştir. Bu iki konu, Kurmancca söz öbeklerinin evrensel dil bilgisi kuralları ile incelenmesine engel olmuşlardır. Tamlama konusu Kurmancca söz öbeklerinin yanlış sınıflandırılması ve adlandırılmasına sebep olmuştur. İzafe konusu nedeniyle de Kurmanccadaki bazı bağlama fonksiyonları göz ardı edilmiştir. Bu yüzden, dilin bazı yapısal ve anlamsal özelliklerine değinilmemiştir. Söz öbekleri konusu önemlidir çünkü bir dilin söz diziminin dilbilgisel özelliklerinin daha iyi anlaşılmasını ve kompleks tümcelerin daha kolay parçalanmasını sağlar. Ayrıca, söz öbekleri konusunun anlaşılmasıyla beraber tümceler anlam bakımından zenginleşir, böylece dil konuşucularının daha karmaşık tümceler üretmelerine olanak sağlar. Kurmannca söz öbeklerinin tam olarak anlaşılmaması veya yanlış sınıflandırılıp adalandırılması, dilin işleyişinde büyük sorunlara neden olabilir. Bu yüzden, bu çalışmada Kurmancca söz öbekleri evrensel dilbilgisi kuralları çerçevesinde incelenmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, Kurmanccadaki öbeklerin yapısını ve işlevlerini modern dilbilim yöntemleriyle analiz etmek ve bunları evrensel dilbilgisi kuralları çerçevesinde değerlendirmektir. Öbek konusu bir dilin yapısını anlamak için çok önemlidir, ancak ne yazık ki Kurmanccada bu konuda kapsamlı çalışmalar azdır. Bu tez, bu boşluğu doldurmayı ve modern dilbilim teorileriyle Kurmancca söz öbeklerinin yapısını literatüre kazandırmayı amaçlamaktadır. Çalışmamızı betimleme yöntemi ile Kurmancca örneklerle destekleyip gerektiğinde diğer dillerle karşılaştırdık. Kurmancca söz öbekleri hakkındaki çalışmaların yetersizliği nedeniyle çoğunlukla yabancı dildeki kaynaklardan faydalandık. Kavram ve kavram kısaltmaları konusunda İngilizce kavramlardan yararlanıp Kurmancca kavram ve kısaltmalar kullandık ve öneri olarak sunduk. Bu tez özellikle Kürtçe dilinin Kurmancca lehçesindeki söz öbekleri üzerine odaklanmaktadır. Araştırma genel olarak beş ana öbek türü üzerine yapılmıştır: ad öbeği, edat öbeği, zarf öbeği, sıfat öbeği ve fiil öbeği. Kurmanccada öbek konusu çok geniş olduğundan, bu çalışma sadece bu öbeklerin temel yapı ve özellikleri üzerinde durmuştur. Zaman zaman diğer dillerle karşılaştırmalar yapılmış olsa da, bu çalışmanın temel amacı Kurmanccayı diğer dillerle karşılaştırmak değildir. Bu araştırmada, Kurmancca lehçesi dışında, Kürt dilinin diğer lehçeleri incelenmemiştir. Sonuç olarak, Kurmancca söz öbeklerinin evrensel dilbilgisi kuralları ile açıklanabilip tanımlanabildiğini görmekteyiz. Böylece görüldü ki tamlama sınıflandırılması ve adlandırılması hatalıdır ve izafe konusu bazı Kurmancca dil işlevlerini gizlemektedir. Evrensel dilbilgisi kuralları çerçevesinde Kurmancca söz öbeklerinin açıklanması ve tanımlanması Kurmanccanın evrensel doğallığını vurgulayacak ve litaretüre katkı sağlayacaktır. Ayrıca, bu çalışma Kurmanccanın yapısal ve işlevsel özelliklerinin anlaşılmasını sağlayacak ve dilin öğrenme ve öğretilmesinde yeni bakış açıları yaratacaktır.

ABSTRACT: This thesis emphasizes the importance of phrases in the structural and semantic integrity of the Kurmanji dialect of Kurdish. Phrases function as constituent elements of the language and play an important role in determining the meaning of a sentence. In Kurmanji, the topic of phrases has been merged into the classical grammatical topics of "ravek" and "ezafe". These two topics have prevented the study of Kurmanji phrases with universal grammatical rules. The "ravek" issue has led to the misclassification and naming of Kurmanji phrases. Due to the issue of "ezafe", some linking functions in Kurmanji have been ignored. Therefore, some structural and semantic features of the language have not been addressed. The topic of phrases is important because it provides a better understanding of the grammatical features of a language's syntax and makes it easier to break down complex sentences. Moreover, with an understanding of phrases, sentences become richer in meaning, thus enabling speakers to produce more complex sentences. Incomplete understanding or misclassification of Kurmanji phrases can cause major problems in the functioning of the language. Therefore, this study analyzes Kurmanji phrasal verbs within the framework of universal grammatical rules. The main purpose of this study is to analyze the structure and functions of phrases in Kurmanji using modern linguistic methods and to evaluate them within the framework of universal grammatical rules. The topic of phrases is very important for understanding the structure of a language, but unfortunately there are few comprehensive studies on this subject in Kurmanji. This thesis aims to fill this gap and bring the structure of Kurmanji phrasal verbal phrases to the literature with modern linguistic theories. We have supported our study with examples in Kurmanji using the descriptive method and compared it with other languages when necessary. Due to the insufficiency of studies on Kurmanji phrases, we mostly used foreign language sources. In terms of concepts and abbreviations, we utilized English concepts and abbreviations, used Kurmanji concepts and abbreviations, and presented them as suggestions. This thesis focuses specifically on phrases in the Kurmanji dialect of the Kurdish language. The research is mainly focused on five main types of phrases: noun phrase, prepositional (adposıtıonal) phrase, adverb phrase, adjective phrase and verb phrase. Since the topic of phrases in Kurmanji is very broad, this study focuses only on the basic structure and features of these phrases. Although comparisons with other languages have been made from time to time, the main purpose of this study is not to compare Kurmanji with other languages. In this study, other dialects of Kurdish language other than Kurmanji were not analyzed. As a result, we see that Kurmanji phrases can be explained and defined with universal grammatical rules. This shows that the classification and nomenclature of phrases is erroneous and that attribution conceals some Kurmanji linguistic functions. Explaining and defining Kurmanji phrases within the framework of universal grammatical rules will emphasize the universal naturalness of Kurmanji and contribute to the literature. Moreover, this study will provide an understanding of the structural and functional features of Kurmanji and create new perspectives in the teaching and learning of the language.