Dîwana Fethî (Edîsyon, Metn, Krîtîk)

Abstract

KURTE: Hêj tê nîqaşkirin û fikrên cuda tên gotin ka Edebiyata Klasîk a Kurdî çi wextî bi kîjan helbestvanî dest pê kiriye. Lê tiştekî eseh heye ku Wêjeya Klasîk a Kurdî nexasim ji qerna 16emîn û vir ve bi gelek helbestvan û berhemên van helbestvanan cihê xwe di nava wêjeya klasîk de girtiye. Wêjeya Klasîk a Kurdî ji wê qernê vir ve roj bi roj bi berhemên bi qedr û qiymet û hêja gihaştiye asteke bilind û roj bi roj kemiliye û dewlemend bûye. Her wiha hebûna xwe di qerna modernîzmê de jî domandiye. Mela Ebdulfettahê Hezroyî jî yek ji wan şairên Wêjeya Kurdî ya Klasîk e. Hezroyî bi helbestvaniya xwe û bi berhemên xwe di dawiya qerna 19emîn û di destpêka qerna 20emîn de cihê xwe di wêjeya klasîk de girtiye û bi edîbbûna xwe balan kişandiye li ser xwe. Mela Ebdulfettahî Hezroyî bi helbestên xwe yên ku bi zimanên Kurdî, Farisî û Erebî nivîsandiye nîşan kiriye ku di dawiya sedsala 19emîn û di destpêka qerna 20emîn de jî hêj Edebiyata Klasîk a kurdî berdewam dike. Hazroyî helbestên xwe bi zimanên Kurdî, Farisî û Erebî nivîsandiye. Me di vê xebata xwe ya bi navê DÎWANA FETHÎ de tenê helbestên wî yên Kurdî ji hêla metn, edîsyon û krîtîkê ve nirxand û me 5 destxetên dîwana wî muqayese kir. Ji bilî van me hewil da helbestên di dîwanê de, şêwaz û zimanê helbestvan bivekolin û bi heman awayî me hewil da jiyan û berhemên wî, rêwîtiya wî ya ilmê, muderrîstiya wî rave bikin. Em hêvî dikin ev berhema hêja ya ku me xebata xwe li ser kiriye cardin qedr û qiymeta Wêjeya Kurdî ya Klasîk nîşan bide da ku bibe wesîleya jibîrnekirina qedr û qiymeta berhemên klasîk.

ÖZET: Klasik Kürt Edebiyat’ının ne zaman ve hangi şairle başladığına dair hâlâ tartışmalar yapılmakta ve farklı şeyler söylenmektedir. Fakat bilinen bir gerçek var ki o da Klasik Kürt Edebiyatı özellilkle 16. yüzyıldan itibaren değerli birçok şair ve bu şairlerin eserleriyle klasik edebiyat alanında boy göstermiştir. Klasik Kürt Edebiyatı 16. yüzyıldan bu yana günbegün değerli ve kıymetli eserlerle yüksek bir seviyeye ulaşmış ve günden güne olgunlaşıp zenginleşmiştir. Molla Abdulfettah Yazıcı da Klasik Kürt Edebiyatı şairlerinden bir şair olup şairliği ve eserleriyle 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Klasik Kürt Edebiyat’ında yer edinip, edipliğiyle dikkatleri üzerine çekmiştir. Molla Abdulfettah Yazıcı, Kürtçe, Farça ve Arapça ile yazdığı şiirlerle, Klasik Kürt Edebiyatının 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında hâlâ varlığını sürdürdüğünü göstermiştir. Hazrolu Molla Abdulfettah Yazıcı, şiirlerini Kürtçe, Farça ve Arapça dilleriyle yazmıştır. Fethi’nin Diwan’ı adlı çalışmamızda onun sadece Kürtçe şiirlerini edisyon, metin ve kritik bakımından değerlendirip, divandaki şiirleri 5 yazma el nüshasına göre karşılaştırdık. Ayrıca divandaki şiirleri, şairin üslup ve dilini tahkik edip, şairin hayatını, eserlerini, ilim yolculuğunu ve müderrisliğini açıklamaya çalıştık. Ümidimiz odur ki çalışmamızın konusu olan bu kıymetli eserin birkez daha Klasik Kürt Edebiyatı’nın değerinin ortaya çıkmasına ve de klasik eselerin değerlerinin unutulmamasına vesile olmasıdır.

ABSTRACT: There are still debates about when and with which poet does the classical Kurdish Literature begins and different things have been saying. But there is a known fact that Classical Kurdish Literature, especially since the 16th century, has appeared in the field of classical literature with many poets and with the valuable works of these poets. Classical Kurdish literature has reached a high level with precious and valuable works since the 16th century and it has matured from day to day. Molla Abdulfettah Yazıcı is a poet from the Classical Kurdish Literature poetry. He took his place in Classical Kurdish Literature in the late 19th century and early 20th century with his poetry and attracted attention with his poesy. Molla Abdulfettah Yazıcı has shown that Classical Kurdish Literature continues to exist in the late 19th and early 20th centuries, with poems written in Kurdish, Persian and Arabic. Molla Abdulfettah Yazıcı, from Hazro, wrote his poems in Kurdish, Persian and Arabic languages. In our work named ‘Fethi's Divan’, we evaluated only his Kurdish poems in terms of editions, texts and critics, comparing the poems of the divans according to the 5 handwritten manuscripts. Apart from these, we tried to determine the poems in his divan, the style and language of the poet and explain the life of the poet, his works, the journey of education and his profession. This valuable work, which is the subject of our work, is once again a means to be the understanding of Classical Kurdish Literature and not forgetting classical works.