Vıstunıkuni Zazakiye Çewlig dı Bawerî Bêbıni

Abstract

KILMVATE: Çekuye yew zıwan dı çende kı zafibi, mana enawa kê, ay zıwan guni tepıştış dı yew dewlemendiya. Vıstunıkun dı zafeye çekuye, pe fekra fek gerayiş ena dewlemendi rojaye tepışnen. Cawo kı ma he te dı cuyen, eg Zazaki çekuye verên hema ra zi he şuxulniyen in dı ce vıstunıkun yew raşnayiya kê, inkâr nêbena. İmruej cawo kı Zaze he tedı cuyen, hemeye ca dı edeti edebiyatı feki vıstunik umiye hetuni ewro. Turkiya dı veriniyer Dersim, Çewlig, Diyarbekır, Rıha (Urfa), Erzingan, Erzirom, Xarpêt û Aksaray, Qayseri, Anqara zafeye şehristunun dı kulturi vıstunikun ho dewum ken. Ena xebat dı ma waşt kê, gerek kitabun ra ay vıstunik ki ma guret, gerek ay vıstunik ki ma pilun xû ra de ari, zereye in vıstunıkun dı misali baweri bêbıni, mit, efsane usi. vinder û bımuej wendekarun ri. Vıstunik, edeti feki yew leteye kulturi mayi, hetun ewro derheqi vıstunıkun dı çımeye nuşteyi kêmi bi; encaq wext kı ma he tedı cuyen, vıstunik bınena umiye nuştayiş. Vıstunik ki ma çıme ra guret ver in un dı ay vıstunik ki ma pilun xû ra muse, ma ay ardi yew ca. Penaseye bawero bêbıni, sebebi biyayişi baweri bêbıni, misali baweri bêbıni usi. Mewzuyun dı ma kitabun ra istifadı kerd û ma in zanıst Zazaki nişt. Ena xebat dekotiyan û 3 beşon ra yena meydun: Dekotış dı bawero bêbıni çıto, Qewram ki eleqedari bawero bêbıniwe, Tewıri baweri bêbıni û Sebebi biyayişi baweri bêbıni çıto? Usi. mewzuyun dı ma vınert. Beşe yewın dı, Mit Çıto, Efsane Çıto û Hikayeyi Xelq çıto? Ma seri in mewzuyun dı vınert. Beşe dıyın dı, Eleqeyi Bawero Bêbıni û Merdim/Xelq, Eleqeyi Bawero Bêbıni û Din, Eleqeyi Bawero Bêbıni û Kultur ser dı ma vınderto û ma misali bawero bêbıni ma de. VI Beşe hirin di ma çahar hew vıstunik nişto û in vıstunik ma tehlil kerd. İn vıstunıkun dı seni baweri bêbıni, mit, efsane est çiko kı vıstunıkun dı nısiyo hemeye yı baweri bêbıni niyu, ma in nişt. Peyni ye ena xebat dı ma ena ferq kerd kê, standarti yew zıwan hema çineb, o zıwan dı xebat zaf zehmeta. Encaq en zehmet, ay wendekar ki ena xebat ra istifadı ken, ay umiye vir o wext herınde hemeye zehmet şabiyayiş guret. Ez umır kena kê, ena xebate ya ma ra wendekar istifadı ken…

ÖZET: Bir dili canlı tutan unsurlardan biri o dilin zenginliği anlamına gelen kelime dağarcığıdır. Kelimelerin bolca olduğu masallar dilden dile dolaşarak bu zenginliği güncel tutan etmenlerdendir. Yaşadığımız coğrafyada Zazaca eski kelimeler kullanılıyorsa hala, bunda masalların etkisi yadsınamaz bir gerçekliktir. Günümüzde Zazaların yaşadığı hemen hemen bütün yerlerde sözlü edebiyat geleneğinden de olsa masallar yaşatılmaktadır. Başta Türkiye’nin Doğu ve Güneydoğusundaki Tunceli, Bingöl, Diyarbakır, Urfa, Erzincan, Erzurum, Elazığ gibi iller olmak üzere Aksaray, Kayseri, Ankara gibi birçok ilde devam etmektedir. Bu çalışmadaki amacımız Bingöl yöresindeki Zazaca masalları gerek kaynaklardan bulduğumuz masalları gerekse derlediğimiz masalların içindeki batıl inançları bulup dikkatlere sunmaktır. Böylelikle yok olmaya yüz tutmuş dilimize bir nebze de olsa katkımız olacaktır. Sözlü gelenek ürünü kültürümüzün bir parçası olan masallar üzerine yazılmış kaynak yetersizdi; ancak günümüzde masallar daha çok yazılı hale getirildi. Kaynaklardan aldığımız masalların yanında büyüklerimizle yaptığımız bire bir görüşmelerden elde ettiğimiz verileri toplayarak bir araya getirdik. Batıl inanç tanımı, çıkış nedenleri, batıl inanç örnekleri gibi konularda kitaplardan istifade ederek, bu bilgileri Zazaca olarak yazmaya çalıştık. Bu çalışma Giriş+üç bölümden oluşmaktadır. Girişte Batıl İnanç nedir, Batıl İnançla Alakalı Kavramlar, Batıl İnanç Çeşitleri ve Batıl İnançların Çıkış Nedenleri nelerdir? Gibi konular üzerinde durduk. Birinci bölümde Mit nedir, Efsane nedir ve Halk Hikayeleri nedir? Konuları üzerinde durduk. İkinci bölümde, Batıl İnanç Birey/Toplum İlişkisi, Batıl İnanç Din İlişkisi, Batıl İnanç Kültür İlişkisi üzerinde durduk ve Batıl İnanç örneklerini verdik. VIII Üçüncü bölümde derlediğimiz dört masalı tahlil ettik. Masallarda mit, efsane, batıl inanç örneklerini bulmaya çalıştık. Bu çalışmanın neticesinde şunu fark ettik ki, henüz standart yazı dili olmayan bir dilde çalışma yapmak oldukça güçtür. Ancak bu güçlüğün ürün ortaya konulduktan sonra istifade edecek okuyucular düşünülünce her anı mutluluğa dönüştü. Umarız okuyucular bu çalışmamızdan istifade eder…

ABSTRACT: One of the constituents that keeps a language alive is the vocabulary found in its richness. Fairy tales,-in which the vocabulary is used commonly, are the factors that keep this richness actual. The wide usage of many archaic Zazaki words in the spoken language reflects the reason why the language is still alive. This tradition continues primarily in the east and southeast cities of Turkey such as Tunceli, Bingöl, Diyarbakır, Urfa, Erzincan, Erzurum and Elazığ. This study aims to find out and analyse the superstitious beliefs in the tales told and collected by me in Bingöl and its neighborhood. The study has introduction+three parts. The introduction contains what is supersitious, Superstitious Beliefs Relevant Concepts, superstition and superstition type out what are the reasons? We stand on such issues. The first part contains What is the Myth, Legends and Folktales? We stand on issues. The second part contains, Superstition Individual / Community Relations, Superstition Religion Relation, we stand on Superstition Cultural Relations and gave examples. The third part contains we say we have analyzed four tale. Tables in myths, legends, superstitions have tried to find examples. We've noticed that as a result of this study, not to work in a non-standard font language is quite difficult. However, this will benefit the difficulties put forward after the product has become readers, considering every moment of happiness. We hope, readers will benefit from our study ...