Konuşmanın etnografyası kuramı bağlamında Zazaca kalıplaşmış sözler (Bingöl örneği)

Abstract

ÖZET: Folklor alanının önemli bir bileşeni olan ve her geçen gün değeri daha iyi anlaşılan sözlü kültür ve unsurları, bir toplumun yaşayan belleği ve sonraki nesillere aktarılması gereken en önemli miraslarındandır. Değişen dünya, teknolojik gelişmeler, egemen dillerin baskınlığı vb. sebeplerden dolayı bazı dillerin konuşan sayısı her geçen gün azalmakta ve bu dillere ait sözlü kültür unsurları da unutulmaya yüz tutmaktadır. Bu yüzden sözlü kültür değerlerinin bağlamında derlenmesi ve incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışma, Zaza sözlü kültür unsurlarından olan kalıplaşmış sözlere odaklanmış saha çalışmasına ve kısmen de olsa yazılı kaynaklara dayanmaktadır. Saha araştırması ile kalıplaşmış sözler, katılımlı gözlem ve görüşme yöntemleri ile doğal ortamında kayıt altına alınmıştır. Giriş bölümünde kalıplaşmış sözler ile ilgili genel bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde, kalıplaşmış sözlerin kavramsal çerçevesi çizilmiştir. İkinci bölümde ise, bu tür sözlerin icra ortamları ve aktarım bağlamları incelenmiştir. Üçüncü bölümde de kalıplaşmış sözler, Konuşmanın Etnografyası kuramına göre ele alınmış ve metinsel özellikleri incelenmiştir. Bu çalışma ile sözlü kültürde kullanılan kalıplaşmış sözleri kayıt altına alarak bu değerli hazinin yok olup gitmesini bir nebze de olsa engellemek ve Zaza sözlü kültür sahasına bu çalışmayla bir katkı sunmak amaçlanmıştır.

ABSTRACT: Oral culture and its elements, which are an important component of the folklore field and whose value is better understood with each passing day, are the living memory of a society and one of the most important heritages that should be passed on to the next generations. The changing world, technological developments, the dominance of dominant languages, etc. due to these reasons, the number of speakers of some languages is decreasing day by day, and the oral cultural elements of these languages are on the verge of being forgotten. Therefore, these values should be compiled and examined in the context of oral culture. This study is based on a fieldwork and partially written sources focused on formulaic expressions, which are elements of Zaza oral culture. With this fieldwork, formulaic expressions were recorded in their natural environment with participatory observation and interview methods. In the introduction, general information about formulaic expressions is given. In the first part, the conceptual framework of formulaic expressions is drawn. In the second part, the performance contexts and functions of this type of formulaic expressions are examined. In the third chapter, these words are handled according to the theory of Ethnography of Speaking and their textual features are examined. With this study, it is aimed to record formulaic expressions used in oral culture and to prevent them from disappearing and also to contribute to the field of Zaza oral culture.