FOLKLORÊ DEWANÊ GILBÊ, GÊLAN U MEZRAYANÊ GÊLAN Ê MINTIQAYA NAXŞANİ

Abstract

KILMNUŞTÊ Her şar wayırê yo xususiyet o u ına xususiyet aidê ê şari yo. Folklor xususiyetê şaran geno destê xu u wekenıteno. Mefhumê folklor zaf hira yo. Tedeyê folklor dı şıklê heyat, politika, ilmê sosyal ma eşkeni vaji her çı esto. Ina xebat dı cayê ki mıntıqaya Naxşani dı esti Gılbê, Gêlan u mezrayanê Gêlani ra tewrê vaciyayişê fekki (sanık, hikâye, efsane, fıkra, kılam, ilahi, lezvate, vateyê verinan, idyom, dua, zoti, çibenok usb.) ser yo xebata folklori esta. Hududê ına xebat mıntıqaya Naxşani dı tewrê vaciyayişê fekki ser yo arêdeyiş o. Bıxususiyet metodê ına xebat; metnê edebi ê fekki nuştış u arêdayiş o. Ina xebat dı mıletê ki dewanê Gılbê, Gêlan u mezrayanê Gêlan dı cuyeni yan zi aslê cı ê dewan ra yi yın ra derheqê edebiyatê fekki dı malumati esti. Ma qayıdê vengi arêdayi u nuşti. Ina xebat dı dı qısımi esti. Qısımê yoyın dı derheqê tarix, coğrafya, iklim, ekonomi, nufus u tehsilê dewanê Gılbê, Gêlan ser malumati esti. Waxto ki ma xususiyetê mıntıqa ra bahs keni o waxt ma ca dani resimê mıntıqa zi. Qısımê dıyın dı ewıl numuneyê vaciyayışê mensur dıma numuneyê vaciyayışê menzumi ca geni. Bajnê peyniyê xebat yena. Peyniyê xebat dı qritik u peyni piya yi. Peyniyê xebat dı zi resmê ki aidê mıntıqaya Naxşani inan ra numuneyi esti.

SUMMARY Folklore, which is one of the most basic branches of science that examines the unique structures of societies, includes quite wide dimensions. Folklore includes many details from lifestyle to politics and social sciences. This study is a study on the types of oral expression (tale, story, legend, anecdote, folk song, hymn, rhyme, proverb, idiom, prayer, curse, riddle, etc.) belonging to the villages of Gılbe, Gelan and the hamlets of Gelan village in the Nakşan region of the center of Bingöl. folklore study was limited. As the method of the study, especially the compilation used for the process of translating oral literary texts was chosen. In this study, audio recordings of the types of oral expression were taken from the participants living or originally from the villages of Gılbe Gelan and the hamlets of Gelan Village, and these audio recordings were compiled and written down. This study consists of two parts. In the first part of the study, the history, geography, climate, economy, population, etc. of the villages of Gılbe and Gelan. features are included. While mentioning the features of the region, some photographs of the region are also included. In the second part, firstly the prose narration and then the examples of verse narration are given. Then, the evaluation and conclusion part of the study was written. References are added to the end of the study. At the end of the study, there are photographs of the Naksan region.

ÖZET Her toplum kendine has bir özelliğe sahiptir. Toplumların kendilerine özgü yapılarını inceleyen en temel bilim dallarından biri olan folklor oldukça geniş boyutlar içermektedir. Folklor yaşam biçiminden politikaya ve sosyal bilimlere kadar birçok ayrıntıyı içinde barındırır. Bu çalışma Bingöl merkeze bağlı Nakşan bölgesinde yer alan Gılbe, Gelan köyleri ve Gelan köyünün mezralarına ait sözlü anlatım türleri (masal, hikâye, efsane, fıkra, türkü, ilahi, tekerleme, atasözü, deyim, dua, bedua, bilmece vb.) üzerine bir folklor çalışması yapılarak sınırlandırılmıştır. Çalışmanın yöntemi olarak özellikle sözlü edebi metinlerin yazıya geçirilmesi işlemi için kullanılan derleme seçilmiştir. Bu çalışmada Gılbe Gelan köyleri ve Gelan Köyünün mezralarında yaşayan veya aslen buralı olan katılımcılardan sözlü anlatım türlerine dair ses kayıtları alınmış olup bu ses kayıtları derlenerek yazıya geçirilmiştir. Bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde Gılbe ve Gelan köylerinin tarihi, coğrafyası, iklimi, ekonomisi, nüfusu vb. özellikleri yer almaktadır. Bölgenin özelliklerinden bahsedilirken bölgeye ait bazı fotoğraflara da yer verilmiştir. İkinci bölümde ise öncelikle mansur anlatıma daha sonra manzum anlatıma örneklere yer verilmiştir. Daha sonra çalışmanın değerlendirme ve sonuç kısmı yazılmıştır. Kaynaklarda çalışmanın sonuna eklenmiştir. Çalışma sonunda ise Nakşan bölgesine ait fotoğraflar yer almaktadır.