PEYDABÛNA NIRXÊN CIVAKÎ Û VEKOLÎNA WAN DI HIN ROMANÊN KURMANCÎ YÊN FOLKLORÎK DE

Abstract

KURTE Nirx, kevirên bingehîn ên jîyana civakî û çandê ne. Lêrikibîna ferdan ya li civaka ku lê dijîn û bi parastina nirxan re, veguhêzîna wan ji neslên dahatûyê re girîng e. Çawa ku her netewe xwedî nirxan be, nirxên hevpar ên gerdûnî jî hene. Di van salên dawî de li hemû dinê gelek xebatên akademîk, di derbarê nirx û perwerdehîya nirxan de tên kirin û di encama wê de jî xebatên biqîmet derdikevin holê. Armanca hilbijartina mijara nirxan ew e ku, ferqkirina kêmasîya vê qadê ye û ji xebatên dê sibe bên kirin re pêşengî ye. Wek her zimanî, pêdivîya vekolîna nirxan a bi kurdî, berê me da vê xebatê. Di vê xebatê de, nirxên civakî yên ku di romanên kurmancî yên folklorîk de peyda bûyîn, hatin tespît kirin û analîza wan hat kirin. Xebata me ya bi navê Peydabûna Nirxên Civakî û Vekolîna wan Di Hin Romanên Kurmancî yên Folklorîk De ji du beşên sereke pêk tê. Beşa yekem ji bo zanyarîyên teorîk ên derbarê nirxan de hatiye veqetandin. Di beşa yekem de, derbarê pênaseya têgeha nirxê, senifandina nirxan, taybetîyên wan û fonksîyonên wan de agahî hatine dayîn û her wekî din li ser têkilîya folklor û nirxan, folklor û romanê em hinekî sekinîn. Beşa duyem ji bo nirxên civakî hatiye veqetandin. Di vê beşê de ewil me pênaseya van nirxên civakî kir û me mînakên nirxên civakî yên me ji romanên kurmancî yên folklorîk tespît kirî yek bi yek rêz kir û me hin ji van mînakan şîrove kir. Di pêvajoya xebatê de, ji kitêbên çavkanîyê yên di derbarê nirx û perwerdehîya nirxan de, dane hatin berhevkirin. Ji panzdeh romanên kurmancî yên folklorîk, yanzdeh heb hatin bi dest xistin. Ev roman yek bi yek hatin xwendin û nirxên ku di van romanan de peyda bûyîn hatin nivîsandin. Di dawîya xebatê de encamên giştî ku di lêkolînê de hatine bidestxistin hatine dayîn. Her wekî din nirxên civakî yên ku ji romanan hatine tespîtkirin weke tabloyê di beşa pêvekê de hatiye pêşkeşkirin.

ÖZET Değerler toplumsal hayatın ve kültürün temel taşlarıdır. Bireylerin yaşadıkları topluma uyum sağlamaları ve değerlerin korunup gelecek nesillere aktarılması önem arz etmektedir. Her milletin kendine özgü değerleri mevcut olduğu gibi evrensel ortak değerler de mevcuttur. Son yıllarda değerler ve değerler eğitimi ile ilgili çalışmalar oldukça önem kazanmakta ve bunun sonucunda değerli çalışmalar ortaya konulmaktadır. Bu çalışma Kürtçe alanında değerleri ilk kez ele alıp incelediğinden önemlidir. Değerler konusunun seçilmesindeki amaç, bu alanın eksikliğini hissedip bundan sonra yapılacak olan çalışmalara öncülük etmektir. Her dilde olduğu gibi Kürtçede de değerler konusunun işlenmesi gerektiği, bizi bu çalışmaya yönlendirmiştir. Bu çalışmada folklorik Kürtçe romanlarda yer alan toplumsal değerler tespit edilip bu değerlerin analizi yapılmıştır. Bazı Folklorik Kürtçe Romanlarda Yer Alan Toplumsal Değerler ve Bu Değerlerin İşlenişi adlı çalışmamız başlıca iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm değerlerle ilgili teorik bilgilere ayrılmıştır. Bu bölümde değer kavramının tanımı, değerlerin sınıflandırılması, özellikleri ve işlevleri ile ilgili bilgiler verilmiştir. Aynı zamanda folklor - roman ve folkor - değer ilişkisi üzerinde durulmuştur. İkinci bölüm sosyal değerler için ayrılmıştır. Bu bölümde öncelikle sosyal değerlerin tanımı verilmiştir son olarak folklorik Kürtçe romanlarda yer alan sosyal değerler tespit edilip bunların analizi yapılmıştır. Araştırma süresince değerler ve değerler eğitimi ile ilgili kaynak kitaplardan bulgular toplanıldı. Toplam on beş folklorik Kürtçe romanın, on bir tanesi elde edildi. Bu romanlar tek tek okunarak bulunan değerler kaleme alındı. Çalışma sonunda, çalışma sonucunda elde edilen genel sonuçlar değerlendirme ile birlikte verilmiştir. Aynı zamanda romanlardan tespit edilen sosyal değerler tablo haline getirilerek tezin Ek kısmında sunulmuştur.

ABSTRACT Values are the cornerstones of social life and culture. It is important for individuals to adapt to the society they live in and to protect and transfer the values to future generations. Each nation has its own unique values as well as universal common values. In recent years, studies on values and values education are gaining importance and as a result valuable studies are put forward. This study is important as it first examines and examines values in the Kurdish field. The purpose of choosing the subject of values is to feel the lack of this field and to lead the future studies. As in every language, the issue of values should be dealt with in Kurdish, and this led us to this study. In this study, social values in folkloric Kurdish novels were determined and analyzed. Social values and their processing in some Folkloric Kurdish novels consist of two main sections. The first part is devoted to theoretical knowledge about values. In this section, definition of value concept, classification of values, properties and functions are given. At the same time, the relationship between folklore - novel and folk - values is emphasized. The second section is devoted to social values. In this section, firstly the definition of social values is given. Finally, social values in folkloric Kurdish novels were determined and analyzed. During the research, findings were collected from reference books about values and values education. Eleven of the fifteen folkloric Kurdish novels were obtained. These novels were read one by one closely to find values. At the end of the study, the general results obtained from the study were given together with the evaluation. At the same time, the social values determined from the novels are tabulated and presented in the appendix of the thesis.