FOLKLORÊ DEWANÊ MADİRA, XELİKA Û ÇİRÊ Ê SİİRT BAYKAN

Abstract

ÖZET Bu çalışmada “Siirt Baykan Çukurca, Ardıçdalı ve Meşelik köylerinin Folkloru” incelenmiştir. Giriş kısmında “Folklor” sözcüğünün anlamının ne olduğu ve folklor sözcüğünün toplumlar tarafından nasıl bilindiğinden bahis edilmiştir. Daha sonra ise eski zamanlardan tutup günümüze kadar Zazalar arasında bu terimin yerinin nerede olduğu ve folklor sözcüğünün kültür üzerinde ne gibi bir etkisinin olduğu ile ilgili konular üzerinde durulmuştur. Girişte bunlar dışında Zaza dilinde folklor alanında yapılmış olan çalışmalar, tezin konusu, tezin amacı, tezin önemi ve tezin metodu üzerinde durulmuştur. Çalışmanın birinci bölümünde, bölgenin tanıtılması, köylerin tarihi, köylerin fiziki ve coğrafik özellikleri, köylerin iklim özellikleri, köylerin ekonomik durumu, köylerin nüfusu ve köylerin eğitimi üzerinde durulmuştur. Çalışmanın ikinci bölümünde, halk edebiyatı üzerinde durularak, halk edebiyatında manzum ve mensur türlerin neler olduğu ve bu sıralamada hangi türün hangi gruba ait olduğuna dair bilgiler verilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise geçiş dönemleri (doğum, evlilik, ölüm) halk hukuku, halk giyimi, halk inanışları, dinî ve millî bayramlar, önemli günler, halk oyunları, lakaplar ve ağız özellikleri, tedaviler, halk müziği, halk yiyecekleri ve halk kerametleri gibi konular üzerinde durularak örnekler verilmiştir.

XULASA Ina xebat di “Folklorê Dewanê Madira, Xelika, û Çirê ê Siirt Baykan” sero ameyo vindertiş. Destpêk di manayê çekuya folklorî çîyo û folklor hetê komelan ra senî yeno zanayîş ma înan ra bahs kerd. Ay ra pê wexto verîn ra biger hetanê eyrû mîyanê Zazayan di cayê ino terîm ça da yo û çekuya folklorî, kulturî sero senî tesîr kerdo, ma inê dahkerayan sero vindertî. Ma inê ra wet destpêk di Zazakî di xebatê ke seba folklorî virazîyayî, dehkerayê tezî, armancê tezî, muhîmîya tezî û metodê tezî sero vindertî. Ma qismo yewin di daşinasnayişê mintiqayî, tarîxê inê dewan, xususîyetê coxrafî û fîzîkî yê inê dewan, xususîyetê îklîmî yê inê dewan, rewşa ekonomî yê inê dewan, nufusê inê dewan û perwerdeyê inê dewan sero vindertî. Ma qismo dîyîn di edebîyatê şarî sero vindertî. Edebîyatê şarî di tewrê menzumî û mensurî çîyo û ino rêz di kamcîn tewir kamcîn grub di ca geno ma derheqê înan di malumat da. Ma qismo hirêyin di zî demê vîyartî (bîyayîş, zewicîyayiş û merg) huquqê şarî, kincê şarî, bawerîyê şarî, roşanê dînî û milî, rojê muhîmî, kayê şarî, xususîyetê fekkî û leqeban, weşkerdîşî, muzîkê şarî, werdê şarî û kerametê şarî sero vindertî û nimûneyî dayê.

ABSTRACT In this study, “Folklore of Çukurca, Ardıçdalı and Meşelik villages in Baykan, Siirt” was examined. In the introduction, the meaning of word ‘folklore’ explained and the perception of this word by societies have been mentioned. Then, subjects such as the place of this word among the Zaza societies from old times to today and the effect of the word ‘folklore’ on culture have been emphasized. Beside these, studies conducted about folklore in the Zaza language, the subject of the thesis, the aim of the thesis, the importance of the thesis and the method of the thesis have been emphasized in the introduction. In the first part of the study, the introduction of the region, the history of the villages, the economic status of these villages, the physical and geographical characteristics of these villages, the climate of the villages, the population and education of the villages have been emphasized. In the second part of the study, folk literature has been emphasized and information about the verse and prose types in folk literature and which genre belongs to which group have been given. In the third part of the study, topics such as transitional periods (birth, marriage, death), folk law, folk clothing, folk beliefs, religious and national holidays, important days, folk dances, nicknames and mouth features, treatments, folk music, folk food and folk miracles have been emphasized and examples have been given.