ÇERMİK İLÇESİ VE KÖYLERİNİN (DİYARBAKIR) ETNOBOTANİK ÖZELLİKLERİ

Abstract

ÖZET Bu çalışmada; Diyarbakır ili Çermik ilçesinde 2015-2019 yılları arasında, yerel halk tarafından çeşitli amaçlar için kullanılan (gıda, tıbbi, süs vs.) bitkiler, bu bitkilerin kullanılan kısımları ve kullanım şekilleri araştırılmıştır. Çermik ilçesinde (Merkez ve 48 köy) 210 kişi ile görüşülmüş ve 55 kaynak kişi olarak belirlenmiştir. Bitki kullanımı konusunda bilgi alınan kaynak kişilerin 34’ü erkek ve 21’i kadındır. Görüşülen kişilerin 24’ü İlköğretim mezunu, 12’si okur-yazar değil, 4’ü ortaokul, 1’i lise, 13’ü üniversite mezunudur. Bilgi veren kişilerin meslek dağılımı 1’i aşçı, 18’i ev hanımı, 14’ü çiftçi, 2’si öğretmen, 9’u esnaf, 4’ü memur, 1’i şoför, 5’i imam, 1’i emekli,olarak kayıt edilmiştir. Araştırma sonucunda kullanılan 47 familyaya ait toplam 146 bitki taksonu (8’i endemik) ve bu bitkilere ait 229 yöresel kullanım şekli tespit edildi. Kullanım durumu hakkında bilgi toplanan bitkilerin; gıda 96 (%41.92), tedavi 86 (%37.55), Süs 14 (%6.11), hayvan yemi 8 (% 3.49), yakacak 7 (%3.06), oyuncak 4 (%1.74), sepet 3 (%1.31), boya 2 (%0.87) ve diğer 9 (%3.93) şeklindedir. Kullanılan bitkilerden 12 taksonun faydalı kullanımı ilk defa bu çalışmada belirlendi. Araştırma alanında kullanımı belirlenen bitki taksonlarının kullanılan kısımlarına göre sayıları ve oranları şöyledir; Toprak üstü kısımlar 44 (%25,14), meyve 28 (%16), toprak altı kısımlar(rizom bulb, korm, kök vs.) 4 (%2,28) , reçine 4 (%2,28) , yaprak 33 (%18,85), gövde 8 (%4,57), çiçek 21 (%12), dal 2 (%1,14), başak 2 (%1,14) şeklindedir. Araştırma alanında kullanımı olan takson sayısı bakımından en fazla üyeye sahip ilk 5 familya dağılımı şu şekildedir; 23’ü (%15.75) Asteraceae, 16’sı (%10.95) Lamiaceae, 15’i (%10.27) Rosaceae, 8’i (%5.48) Fabaceae, 7’si (% 4.48) Brassicaceae ve 77’si (%52.73) diğer şeklindedir.

ABSTRACT In this study; In the Çermik district of Diyarbakır province, the plants used for various purposes (food, medicinal, ornamental, etc.) by the local people between 2015-2019 were investigated. 210 people were interviewed in Çermik district (Centrum and 48 villages) and 55 of them were identified as source persons. 34 of the source persons who received information about plant use were male and 21 female. 24 of the interviewees are primary school graduates, 12 are not literate, 4 are secondary, 1 is a high school and 13 are university graduates. Profession distribution of persons providing information 1 cook, 18 housewife, 14 farmers, 2 teachers, 9 trades, 4 officers, 1 driver, 5 imams, 1 retired, as recorded. As a result of the research, a total of 146 plant taxa (8 taxa are endemic) belonging to 47 families and 229 local usage forms of these plants were determined. Information about the use of the collected plants; food 96 (41.92%), treatment 86 (37.55%), ornamental 14 (6.11%), animal feed 8 (3.49%), firewood 7 (3.06%), toys 4 (1.74%), basket 3 (1.31%), dye 2 (0.87%) and the other 9 (3.93%). The useful use of 12 taxa from the plants used was determined for the first time in this study. The number and proportion of the plant taxa determined in the research area according to the parts used are as follows; Aboveground parts 44 (25.14%), fruit 28 (16%), subsoil parts (rhizome bulb, corm, root, etc.) 4 (2.28%), resin 4 (2.28%), leaf 33 (18.85%), stem 8 (4.57%), flower 21 (12%), twig 2 (1.14%), spike 2 (1.14%) in the form of. The distribution of the first 5 families with the highest number of taxa in the research area is as follows; 23 (15.75%) Asteraceae, 16 (10.95%) Lamiaceae, 15 (10.27%) Rosaceae, 8 (5.48%) Fabaceae, 7 (4.48%) Brassicaceae and 77 (52.73%) in the other form.