ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ’NDE DÂRÜŞŞİFÂ VE HAMAM KÜLTÜRÜ

Abstract

ÖZET Tezin Başlığı: Anadolu Selçuklu Devleti’nde Dârüşşifâ Ve Hamam Kültürü Tezin Yazarı: Çağla Nur KAYA Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Kadir TUĞ Anabilim Dalı: Tarih Bilim Dalı: Genel Türk Tarihi Kabul Tarihi: Sayfa Sayısı: 17 (ön kısım) + 95 (tez) Anadolu bulunduğu konum itibariyle birçok devletin sahip olma isteği olan bir bölge olmuştur. Anadolu’ya en çok sahip olmak isteyenlerden biri de Türker’dir. Türklerin Anadolu’ya gelişi çok eski dönemlere dayandırılmıştır. Lakin bu konuda en önemli adımlar Büyük Selçuklu Devleti döneminde atılmıştır. Tuğrul- Çağrı beyler ile Anadolu’ya girmek için başlayan süreç özelikle Malazgirt Zaferi ile amacına ulaşmıştır. Anadolu’da başta Büyük Selçuklu Devletine bağlı daha sonra 1075’te İznik’te tam anlamıyla bağımsızlığını kazanan Anadolu Selçuklu Devleti kurulmuştur. Anadolu Selçuklu Devleti kurulduktan sonra bölgede önemli bir güç haline gelmek için Bizans ve Ermeni Devleti gibi pek çok devlet ile mücadele etmiştir. Önemli bölgelere sahip olmayı başarmıştır. Siyasi zaferler ile birlikte kültür ve medeniyet açısından da gelişim sağlanmıştır. Sağlık insanoğlunun varlığından beri her zaman önemini korumuştur. Sağlığın korunması ve hastalıkların iyileştirilmesi amacıyla insanlar sağlık kurumları meydana getirmek istemişlerdir. Bu kurumlar bazen bir tapınak, bazen bir çadır veya bu amaç için yapılmış bir dârüşşifâ olmuştur. Anadolu Selçuklu Devleti öncesinde dârüşşifâ kültürü Müslüman Türk devletlerinden Tolunoğlu Devleti, Karahanlı Devleti ve Büyük Selçuklu Devleti gibi Türk devletlerinde büyük gelişmeler göstermiştir. Anadolu Selçuklu Devleti’nde dârüşşifâlar oldukça yaygındır. Özellikle darüşşifa olarak yapılanlar ( Gevher Nesibe Darüşşifası, I. İzzeddin darüşşifası gibi) veya farklı bir görevi olup X darüşşifa hizmeti verenler ( Karatay Medresesi, Miskinler-Sırçalı Tekkesi gibi) pek çok yapıların varlığı bilinmektedir. Darüşifalarda ilaçlar, tedavi yöntemleri (su, müzik ile tedavi gibi), hem eski öğrenilen tıp bilgileri ile hem de yeni deneyimler kazanarak öğrenci yetiştiren teorik ve uygulamalı özellikleri barındıran Anadolu Selçuklu tababeti teşekkül ettirilmiştir. İnsanlar sağlığını korumak veya temizlenme ihtiyacından dolayı suya her dönemde yakın olmak istemişlerdir. Yıkanma, temizlenme ihtiyacı insanın vazgeçilmezi olunca bu ihtiyaç çerçevesinde banyo, hamam, kaplıca gibi yapılar yapmışlardır. Türklerin geçmişten gelen temizlik özellikleri İslâm ile birlikte sosyal devlet anlayışıyla bağdaştırılarak ücretsiz hamam ve kaplıcalar inşa etme veya olan yapıları onarma yoluna gitmişlerdir. Anadolu Selçuklu Devleti’nde hamam ve kaplıca kültürü gelişmiştir. Hamamlar kervansaraylar içerisinde (Tuzluhisar Sultan Hanı Hamamı gibi), darüşşifanın içerinde (Sultan Hamamı gibi ) veya kalenin içerinde (Alara Kalesi Hamamı, İç Kale Hamamı gibi) ya da sadece hamam amacıyla kurulan (Külük Hamamı) örneklere rastlanılmıştır. Kaplıcalarda Anadolu Selçuklu Devleti’nde hem turistik açıdan hem de gelişme açısından önemli olup Karakurt kaplıcası, Ilgın Kaplıcası en bilinenlerden olmuştur. Anadolu Selçuklu devletinde hastalıkların tedavi yollarından en önemlilerinden biri de su olmuştur. Su ile hamam ve kaplıcalarda yıkanmak suretiyle bazen de su sesini dinletmek veya suyu izletmek suretiyle tedavi yapmışlardır. Su ile tedavi hususunda başarılı oldukları görülmüştür.