TARİH ÖNCESİ DÖNEMLERDE DOĞU ANADOLUDAKİ DOĞAL SU KAYNAKLARININ TOPLUMSAL VE KÜLTÜREL HAYATA YANSIMALARI

Abstract

Tezin Başlığı : Eskiçağda Doğu Anadolu’daki Doğal Su Kaynaklarının Toplumsal ve Kültürel Hayata Yansımaları Tezin Yazarı : Ömer GÜNAY Danışman : Doç. Dr. Sırrı TİRYAKİ Anabilim Dalı: Tarih Bilim Dalı : Eskiçağ Kabul Tarihi : Sayfa Sayısı : 12 (ön kısım) + 114 (tez) Doğu Anadolu Bölgesi’nin doğal su kaynakları bakımından zengin oluşu insanların Paleolitik Çağ’dan itibaren bu coğrafyada yaşamlarını sürdürmeye olanak sağlamıştır. Paleolitik Çağ’da Doğu Anadolu Bölgesi’nde insanlar günlük besin ihtiyaçlarını su kaynaklarının havzalarında avcılık ve toplayıcılık yaparak karşılamıştır. Ayrıca coğrafyanın zorlu iklim koşullarından korunmak için akarsu vadilerinde bulunan mağaraları barınak olarak kullanmıştır. Neolitik Çağ’ın başlamasıyla akarsuların oluşturduğu ovalarda ilk yerleşim yerleri görülmeye başlamıştır. Böylece insanlar artan bilgi birikimiyle ilk tarımsal üretim ve hayvan evcilleştirmeleri görülmeye başlamıştır. İnsanoğlun da görülen bu köklü değişiklikler artarak devam etmiş ve Kalkolitik Çağ’da büyük yerleşim yerlerini ortaya çıkarmıştır. Kalkolitik Çağ’da Doğu Anadolu Bölgesi’nde büyük yerleşim yerlerinin ortaya çıkması nüfusun ciddi anlamda arttığını göstermiştir. Artan nüfusun ihtiyaçlarının karşılanması için üretim artmış ve bölgeler arası ticari faaliyetler görülmüştür. Kalkolitik Çağ’da bakır madenin günlük hayatta kullanılmaya başlamasıyla farklı meslek kollarında uzmanlaşma giderek artmıştır. Madenciliğin öneminin artması ve Doğu Anadolu Bölgesi’nde bolca maden yataklarının bulunması, Mezopotamya ve Kuzey Suriye kültürel ve ticari etkileşimin artmasına olanak sağlamıştır. Halaf, Ubeyd ve Uruk Kültür Evreleri ile Doğu Anadolu Bölgesi Mezopotamya ile yoğun kültürel ve ticari ilişkiler içerinde kalmıştır. Böylece Doğu Anadolu Bölgesi’nde görülen yerleşim yerlerinde ticari ve kültürel organizasyonları yapabilen elit bir gücün ortaya çıkmasına neden olmuştur. Doğu Anadolu Bölgesi’nde İlk Tunç Çağ’ın başlamasıyla bölgenin kırsal kesimleri Transkafkasya üzerinden yoğun göç almaya başlamıştır. Bunun sonucunda Karaz VIII Kültürü olarak ortaya çıkan kültür evresi Doğu Anadolu Bölgesi’nde geniş coğrafyaya yayılmıştır. Bu göçlerle birlikte nüfus artmış merkezi yönetimler güç kaybetmeye başlamıştır. Kafkasya üzerinden gelen pastoral guruplar akarsu havzalarında hayvancılığın gelişmesinde önemli rol üstlenmiştir. Doğu Anadolu Bölgesi’nin akarsu havzaları otlak bakımından zengin olduğu için konar-göçer toplulukların ilgisini çekmiş ve Kura-Aras Vadisi boyunca yoğun göç almıştır.