Molla Muhammed Kavarî Dîvânı'nda din ve tasavvuf

Abstract

Bu çalışma, Zaza Edebiyatı'nın yaşayan şairlerden biri olan Molla Muhammed Kavarî'nin "Dîwanê Muhammedê Kavarî" isimli divanını din ve tasavvuf açısından ele almaktadır. Zazaların İslâm'a olan teveccühleri ve bu yöndeki duyarlılıkları düşünüldüğünde İslâmî motiflerin Zazaca kaleme alınmış eserlere tematik olarak yansıması gayet doğaldır. Kavarî Dîvân'ında da bu tesirler açıkça görülmüştür. Dolayısıyla Kavarî Dîvanı dinî-tasavvufî kavram, kıssa ve motifler yönünden oldukça zengin bir içeriğe sahip olup bu yönüyle muhtelif başlıklar altında açıklamalarla ve divandan verilen örneklerle tahlil edilmiştir. Amaç, Zazaca yazılmış sınırlı sayıdaki divanlardan olması hasebiyle Kavarî Dîvânı'nı, muhteva açısından çalışmamızda anlaşılır kılmak; ayrıca unutulmaya yüz tutmuş Zaza lisanını kollektif hafızada ve anlam dünyamızda tekrar canlanmasına katkı sağlamaktır. Çalışmanın sıhhati için bizzat müellifin kendisinden kaynak kişi olarak yararlanılmıştır.

This study deals with the "Dîwanê Muhammedê Kavari", the work of Mollah Mohammed Kavari one of the living poets of the Zaza Literature, from the aspects of religion and Islamic mysticism. Considering the Zazas' love towards Islam and their sensitivities to it, it is quite natural that the Islamic motifs are thematically reflected in the Zazaki works. These effects have also been clearly seen in Kavarî Dîvanî. Thus, Kavarî Dîvanî has a rich content in terms of religious-mystical concepts, short stories and motifs, which have been analyzed with explanations under various headings and examples given in the divan. The purpose of this study is to make Kavarî Dîvanî understandable in terms of content, in the sense that it belongs to a limited number of poets written in Zazaki; as well as contributing to the revival of the forgotten Zaza language in our collective memory and our sense of the world. The author himself has been used as the source person to make the study more reliable and qualified.

Ina xebat dı, Diwonê Mela Muhammedê Kavari hetê din u tasawwuf ra tehlil u tetkik biyo. Eg ma munasabetê Zazayon u İslamiyet ser bıfıkri, ma vineni ki şarê Zaza ıno xısus dı zaf zertenık o u zaf teweccuh mueto ra. Ino teweccuh u zergenıki eseronê Zazaki dı xu muecneno ra. Diwonê Mela Muhammedê Kavari dı zi ıno xısus esto. Diwonê Mela Muhammedê Kavari, hetê motifonê tasawwuf ra eserêko zıxm u xurt o. Ina xebat dı zi ıni motifi çend sernuşteyon dı tehlil biyi u qey inon misali diye. Gayeyê ma ına ya ki, hetê muhtewa ra wa diwonê Mela Muhammedê Kavari hol biyero fomkerdış. Zobina zi wa zonê Zazaki hiş u virê insonon dı newe ra bıbo goni. Qê ına xebat, muellifê diwon dı yo bı yo qal biyo u zaf çiyi yo bı yo yi ra geriyê.