Edebîyata Kurdî ya Zarokan di Serdema Kafkasyayê de

Abstract

KURTE: Piştî ku edebîyata zarokan cihê xwe di nav wêjeya cîhanê de girt û pêl bi pêl berbelavî cîhanê bû, fêmkirin û nêzikbûna li hember zarokan û pergalên perwerdeya beralîya zarokan jî bi dûmahîya demê re guherî û edebîyateke xurt ji bo zarokan afirî. Di hemû wêjaya cîhanê de ji bo zarokan berhem afirîn, helbest hatin nivîsîn, pirtûkên perwerdeyê hatin amadekirin û ji bo pêşketina zarokan gavên cur bi cur hatin avêtin. Wekî hemû wêjeyên cîhanê, di wêjeya kurdî de jî ji bo zarokan gav hatin avêtin û di her êwreke kurdî de berhem ji bo zarokan hatin dayîn, bername hatin çêkirin û heya roja îroyîn jî ev xebat tên berdewamkirin. Yek ji êwra kurdî ku ji bo zarokan gelek xebatên cur bi cur hatine amadekirin, êwra Kafkasyayê ye. Ji ber ku kurdên li wir xwedî çîrokeke sirgunîyê ne, pêşketina wêjeya zarokan û pêşketina xebatên dîtir li gor pergala Sovyeta Yekgirtî şikl girtîye û wisa pêş ketîye. Ev xebata li ber destê we ji du beşan pêk tê ku di beşa yekem de bi taybetî li ser zarok, zarokatî, wêjeya zarokan û cihê wê ya li cîhanê li gor çavkanîyên berdest hatîye behskirin û mijar hatîye zelalkirin. Di beşa duyem de jî me li gorî çavkanîyên li ber dest behsa kurtedîroka êwra Kafyasyayê kirîye û wêjaya zarokan a êwra Kafkasyayê, xebatên ku li wir hatine kirin li gor berheman kategorîze kirîye, behsa serecem û naveroka wan kirîye û analîz kirîye. Bi vê xebatê hat dîtin ku di serdema Kafkasyayê de ji bo xwendin û pêşketina zarokan gelek pirtûkên perwerdeyê hatine amadekirin. Her wiha ji bo zarokan gelek helbest û çîrok hatine nivîsandin û ji bo zarokan gelek pirtûk hatine wergerandin û pêşkêşkirin.

ÖZET: Çocuk edebiyatının dünya edebiyatında yerini alıp yavaş yavaş dünyaya yayılmasının ardından çocuklara karşı anlayış, yaklaşım ve çocuklara yönelik eğitim sistemleri de zamanla değişmiş ve güçlü bir çocuk edebiyatı oluşmuştur. Dünya edebiyatının tamamında çocuklara yönelik eserler yaratıldı, şiirler yazıldı, eğitici kitaplar hazırlandı ve çocukların gelişimi için çeşitli adımlar atıldı. Bütün dünya edebiyatında olduğu gibi Kürt edebiyatı içerisinde de çocuklar için adımlar atılmaya başlandı ve Kürt edebıyatının her bir dönemi içinde çocuklar için farklı çalışmalar yapıldı, çocuklara yönelik eserler verildi, programlar yapıldı ve bu çalışmalar günümüze kadar sürdürülmektedir. Kürt cocuk edebiyatı için çesitli çalışmlar yapan Kürt edebiyatı dönemlerinden biri de Kafkas dönemidir. Orada yaşayan Kürtlerin sürgün bir hikâyesi olduğundan çocuk edebiyatının gelişimi ve diğer eserlerin gelişimi SSBC sistemine göre şekillenmiş ve bu şekilde gelişmiştir. Önünüzdeki bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde çocuk, çocukluk, çocuk edebiyatı ve mevcut kaynaklara göre dünyadaki yerine değinilmiş ve konuya açıklık getirilmiştir. İkinci bölümde mevcut kaynaklara göre Kafkasya döneminin kısa tarihçesinden ve Kafkasya dönemi çocuk edebiyatından bahsettik, burada yapılan çalışmaları eserlere göre kategorize ettik, içeriklerinden bahsettik ve analiz ettik. Bu çalışmanın sonucunda Kafkasya döneminde, çocukların eğitimi ve gelişimi için önemli çalışmalar yapıldığı görülmüştür. Bu kapsamda birçok eğitim kitabı hazırlanmış, çocuklar için şiirler ve hikâyeler yazılmış, ayrıca pek çok kitap tercüme edilerek sunulmuştur.

ABSTRACT: After children's literature found its place in world literature and began to gradually spread worldwide, attitudes and approaches toward children, as well as educational systems targeting them, also evolved over time, leading to the development of a strong body of children's literature. In world literature, works were created for children, poems were written, educational books were prepared, and various steps were taken for children's development. As with global literature, Kurdish literature also began to take steps for children. In every period of Kurdish literature, different efforts have been made for children, products aimed at them have been created, programs have been organized, and these activities continue to this day. One of the periods in Kurdish literature that has undertaken various efforts for Kurdish children's literature is the Caucasian period. Due to the story of exile experienced by the Kurds living there, the development of children's literature and other works was shaped by the system of the Soviet Union and progressed accordingly. This work in front of you consists of two parts. In the first part, it addresses the topics of children, childhood, children’s literature, and their place in the world according to existing sources, providing clarity on the subject. In the second part, we discuss a brief history of the Caucasian period based on available sources, along with children’s literature of that period. We categorized the works conducted here according to their content, discussed their themes, and provided an analysis. As a result of this study, it has been observed that significant efforts were made during the Caucasus period for the education and development of children. In this context, many educational books were prepared, poems and stories were written for children, and numerous books were translated and presented.