Faydacı Bakış Karşısında John Rawls’un Adalet Anlayışı

Abstract

ÖZET: Adalet kavramı üzerine özellikle sosyal ve ekonomik eşitsizlikler, yoksulluk, insanın doğuştan gelen hakları ve özgürlükleri üzerine tartışmalar ve bu tartışmalara çözüm arayışı geçmişte olduğu gibi bugün de devam etmektedir. Bu bağlamda Rawls’un toplumların sosyal, siyasal ve ekonomik meselelerine çözüm üretemeyen faydacılığa alternatif olarak 20. yüzyılda ortaya koyduğu “adalet teorisi” adil bir toplumun ne şekilde düzenleneceği arayışına önemli bir cevap niteliğindedir. Faydacılıktan farklı olarak Rawls, adalet teorisinde özellikle özgürlük ve eşitlik olmak üzere adaletin farklı unsurlarına yer vermiş ve birlikte yaşamayı mümkün gören adil bir toplumsal düzeni her yönüyle ayrıntılı bir şekilde ortaya koymuştur. Geliştirdiği adalet teorisi ile siyaset felsefesi tartışmalarına ve politik alanda yapılan birçok reforma ilham kaynağı olan, eserleriyle toplumsal adalet, gelir eşitsizliği, sosyal haklar ve fırsat eşitliği gibi konulardaki tartışmalara halen ışık tutan Rawls’un adalet üzerine yaptığı çalışmalar, adalete ilişkin ortaya koyduğu ilkeler ve bu süreçte siyaset felsefesi literatürüne kazandırdığı kavramlar, faydacılığa getirdiği eleştiriler bağlamında ele alınarak açıklanmıştır. Böylelikle Rawls’un faydacılığa alternatif olarak nasıl bir adalet modeli sunduğu ve bu bağlamda faydacılığa hangi eleştirileri getirdiği gerekçeleriyle birlikte ortaya konulmuştur. Literatür taramasının yapıldığı, ilgili kütüphane kataloglarının incelendiği, makalelerin ve tezlerin araştırılarak değerlendirildiği bu çalışmada Rawls’un düşüncelerinin geniş kapsamlı olduğu dikkate alınarak ahlak, iktisat, psikoloji ve diğer alanlardaki görüşleri inceleme alanı dışında tutularak faydacılığa getirdiği eleştiriler bağlamında teorisinin faydacılığa neden alternatif bir teori olduğu ortaya konulmuştur.

ABSTRACT: Discussions on the concept of justice, especially on social and economic inequalities, poverty, human rights and freedoms, and the search for solutions to these debates continue today as in the past. In this context, Rawls' “theory of justice”, which he put forward in the 20th century as an alternative to utilitarianism, which could not produce solutions to the social, political and economic problems of societies, is an important answer to the search for how to organize a just society. Unlike utilitarianism, Rawls included different elements of justice, especially freedom and equality, in his theory of justice and presented a just social order that makes coexistence possible in detail in every aspect. Rawls's studies on justice, the principles he put forward regarding justice, and the concepts he introduced to the political philosophy literature in this process are discussed and explained in the context of his criticisms of utilitarianism, which still shed light on debates on issues such as social justice, income inequality, social rights and equal opportunity. Thus, what kind of a model of justice Rawls presents as an alternative to utilitarianism and what criticisms he brings to utilitarianism in this context are put forward together with his justifications.In this study, in which a literature review is conducted, relevant library catalogs are examined, articles and theses are searched and evaluated, Rawls's views on ethics, economics, psychology and other fields are excluded from the field of examination, taking into account that his thoughts are comprehensive, and it is tried to reveal why his theory is an alternative theory to utilitarianism in the context of his criticisms of utilitarianism.