26 Numaralı Ayntâb Şer‘iyye Sicili’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (S.138-275)

Abstract

ÖZET: Altı yüz seneden fazla süre yaşayan Osmanlı Devleti, üç kıtaya hükmetmiş, hüküm sürdüğü coğrafyalarda tarihi ve mimari yapıtların yanı sıra çok zengin bir arşiv hazinesi bırakmıştır. Osmanlı Devleti’nin anlaşılmasında ve anlamlandırılmasında önemli rol oynayan belge türlerinden biri de kuşkusuz Şer‘iyye sicilleridir. Osmanlı Şer‘iyye sicilleri, kadı veya kadı naibi tarafından yazılan çeşitli türden belgeleri içermektedir. Bu belgeler, Osmanlı Devleti’nin askerî, hukukî, ekonomik, dini ve idarî kurumları gibi birçok alanda değerli bilgiler içermektedir. Tezimizin temelini teşkil eden 1071-1073/1660-1663 26 numaralı Ayntâb Şer‘iyye Sicili, üç senelik zaman dilimini kapsamaktadır. Çalışma, XVII. yüzyılda Ayntâb’ın içinde bulunduğu siyasal, sosyal, hukukî, ekonomik ve kültürel durumu hakkında bilgi edinmemizi sağlamıştır. Osmanlı halkının hayat tarzını, ticari hayatını, sosya-kültürel ve siyasi teşkilatını doğru olarak tespit etmemiz Şer‘iyye sicilleri sayesinde mümkün olmaktadır. Şer‘iyye sicilleri Osmanlı şehirleri ve Osmanlı Devleti’nin sosyal, kültürel yapısı olmak üzere siyasî, askerî, iktisadî ve beledî yapısıyla ilgili çalışma yapanların başvurdukları ana kaynaklardandır. Yaptığımız çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmamızın daha iyi anlaşılması için belgelerin transkripsiyonundan önce giriş kısmında Ayntâb isminin menşei, coğrafi konumu, yeryüzü şekilleri ve Osmanlı Dönemi’nde Ayntâb ile ilgili bilgiler verilmektedir. Birinci bölümde; kadılığın tanımı, kadılık müessesesi, kadının görevleri, Şer‘iyye sicillerinin tanımı, tarihi kaynak olarak önemi ve içeriği ele alınmıştır. İkinci bölümde; defterin içeriği, Ayntâb’ın sosyal hayatı (evlenme, boşanma, nafaka, vekâlet, vasi tayini) ekonomik hayatı, (çarşı, pazarlar, hayvan fiyatları, alacak-verecek davaları, kiraya verme, mülk satışı), adli olaylar (hırsızlık, yaralanma, katl) ele alınmıştır. Bununla beraber sicilde adı geçen Ayntâb’e ait yer isimlerine (mahalle, kaza, nahiye, karye ve mezra) isimlerine değinilmiştir. Defterde geçen bazı yer isimleri mahalle (Akyol Mahallesi, Amu Mahallesi, Kürtünciyan Mahallesi, Kayser Mahallesi, Şehreküstü Mahallesi, Ehl-i Cefa Mahallesi, Kızılca Mescid Mahallesi, Seng-i Tavîl Mahallesi), kaza (Ayntâb Kazası, Kilis Kazası, Telbeşar Kazası, Rumkale Kazası), karye (Akpınar Karyesi, Arablar Karyesi, Bedirkendi Karyesi, Kızılhisar Karyesi, Mızmız Karyesi), mezra (Panek Mezrası, Kızılca Burc Mezrası), nahiye (Nehrü'l-Cevaz, Burc Nâhiyesi, Revanda Nâhiyesi). Üçüncü bölümde ise tamamen çalışma konusu olan sicilin transkripsiyonu ve özetleri bulunmaktadır. 26 numaralı sicilin özellikle son sayfalarında tahrip olmuş ve silik olan kısımlar fazladır. Tahrip olunan belgeler ve silik olunan yerler belgelerin okunmasını haliyle zorlaştırmıştır. Belgelerin bazı yerlerinde harfler okunmayacak kadar ufak, iç içe geçmiş ve üzerine mürekkep dökülmüştür. Bütün bunlara rağmen çalışmamızın tamamen doğru ve eksiksiz olduğu iddiasında değiliz. Elimizden geldiğince okumaya çalıştık. Çalışmanın asıl amacı, sicildeki verilere dayanarak 1660 ile 1663 seneleri aralığındaki Ayntâb’ın idarî, iktisadi ve sosyo-kültürel hayatı değerlendirilerek bölge ve şehir tarihine katkı sağlamaktır.

ABSTRACT: The Ottoman Empire, which lived for more than six hundred years, ruled three continents and left a very rich archive treasure as well as historical and architectural works in the geographies it ruled. One of the types of documents that play an important role in understanding and giving meaning to the Ottoman Empire is undoubtedly the Sharia registers. Ottoman Sharia registers contain various types of documents written by the kadi or kadi regent. These documents contain valuable information in many areas such as military, legal, economic, religious and administrative institutions of the Ottoman Empire. Ayntâb Sharia Registry No. 26, which forms the basis of our thesis, covers the three-year period between 1071-1073 H./1660-1663 A.D. Study, XVII. It has enabled us to obtain information about the political, social, legal, economic and cultural situation of Ayntâb in the 19th century. It is possible to accurately determine the lifestyle, commercial life, socio-cultural and political organization of the Ottoman people thanks to the Sharia records. Sharia registries are the main sources consulted by those who study the political, military, economic and municipal structure of the Ottoman cities and the social and cultural structure of the Ottoman Empire. Our study consists of an introduction and three parts. In order to better understand our study, before the transcription of the documents, information about the origin of the name Ayntâb, its geographical location, landforms and Ayntâb in the Ottoman period is given in the introduction. In the first part; The definition of the judgeship, the institution of the judgeship, the duties of women, the definition of the sharia registers, their importance and content as a historical source are discussed. In the second part; the physical characteristics of the ledger, the content of the ledger, the types of documents sent from the center to the provinces, and Ayntâb's social life (marriage, divorce, alimony, power of attorney, appointment of a guardian), economic life (bazaar, markets, tradesmen groups, animal prices, receivables and debt cases, rental giving, sale of property), legal events (theft, injury, murder) are discussed. In addition, the place names (neighbourhood, township, township, village and hamlet) belonging to Ayntâb mentioned in the registry are mentioned. Some place names mentioned in the notebook are neighborhood (Akyol District, Amu District, Kürtünciyan District, Kayser District, Şehreküstü District, Ehl-i Cefa District, Kızılca Mescid District, Tavîl District), district (Ayntâb District, Kilis District, Telbeşar District, Rumkale District). , village (Akpınar Village, Arablar Village, Bedirkendi Village, Kızılhisar Village, Mızmış Village), hamlet (Panek Village, Kızılca Burc Village), township (Nehrü'l-Cevaz, Burc Village, Revanda Village). In the third section, there are transcriptions and summaries of the registry that is the subject of the study. There are many damaged and faded parts of the register numbered 26, especially on the last pages. Destroyed documents and obscured areas naturally made it difficult to read the documents. In some parts of the documents, the letters are too small to be read, they are intertwined and ink has spilled on them. Despite all this, we do not claim that our study is completely accurate and complete. We tried to read as much as we could. The main purpose of the study is to contribute to the history of the region and the city by evaluating the administrative, economic and socio-cultural life of Ayntâb between 1660 and 1663, based on the data in the registry.