Arap Şiirinin Eleştirisinde İlham

Abstract

ÖZET: Şiirin için en meşhur tanım; “bir manaya delalet eden vezinli ve kafiyeli söz” şeklinde yapılmıştır. Arap edebiyatçılarına göre; bir şiirin iyi şiir sayılabilmesi için lafız, mana, vezin ve kâfiye açısından şiir özelliklerine sahip olması gerekir. Lafza önem verenler olduğu gibi manayı da önceleyenler olmuştur. Ayrıca lafız ve manayı bir bütün, ayrılmaz parçalar olduğunu savunanlar da olmuştur. Tenkit, şiirin geliştirilmesini sağlamıştır. Yazının yaygın olmadığı dönemlerde eleştiri tabidir ve şefahen yapılmıştır. Yazının yaygınlaşmasıyla birlikte tenkit sistematik bir hâl almış ve onun üzerinde eserler yazılmaya başlanmıştır. Cahiliye, İslâmî, Emevî ve Abbâsî dönemlerinin eleştirisi ilgili dönemin ruhuna göre farklılık arzetmektedir. Şâir, sözlükte sezerek bir şeye vakıf olmak anlamına gelir. Terim olarak “bilgi, seziş, duygu ve heyecanlarını ölçülü ve ahenkli biçimde ifade eden kimse” demektir. Toplumun anlamadığı, sezmediği şeyleri sezer ve anlar. Sezdiği ve anladığı şeyleri farklı bir şekilde şiirlerinde işler, onları topluma anlatmaya ve bu şekilde toplumu yönlendirmeye çalışır. Bu sebeple şâir toplumun gözünde sıradışı biri olarak değerlendirilmiştir Bilgi kaynaklarını kullanmadan insanın zihninde (kalbinde) aniden ortaya çıkması ilhâmın esasını teşkil eder. Bu itibarla mitolojik çağlardaki halk tarafından şâirin söylediği şiir; bir çalışma ürünü değil, aşkın bir güç tarafından kalbine ilkâ edilen bir bilgi olarak inanılmıştır. Yunanlılar, söz konusu aşkın gücü Tanrıça olarak belirlerken Araplar, cin-şeytân olarak belirlemiştir. Abbâsi dönemine kadar bu inanç varlığını sürdürmüş, bu inanç günümüzde bile tenkit kitaplarında yer alabilmiştir. Modern çağda ise şâirin ilhâm kaynağı insan psikolojisiyle ilişkilendirilmiştir. Eski Arap tenkitçileri, şâirin ve söylediği şiirlerin özelliklerini dikkate alarak şâir hakkında değerlendirmelerde bulunmuş ve farklı isimler verilmiştir. Güçlü, önemli, şiir konusunda uzman ve asil olan şâirleri fahl sıfatıyla nitelendirmişlerdir.

ABSTRACT: The most famous definition for poetry is the definition in the form of "a metric rhyming word that denotes a meaning". According to the Arab literati, a poem must have the characteristics of poetry in terms of word, meaning, verse, rhyme and form in order to be considered a good one. Some put importance on the word, whereas some prioritized the meaning. And some argued that word and meaning are integral parts of a whole. Criticism led to the improvement of poetry. At times when writing was not common, it was done naturally and orally. With the widespread use of writing, it has become more systematic and works have begun to be written on it. The criticism of Jahiliyya, Islamic, Umayyad and Abbasid periods was shaped varying according to the spirit of the period. Lexical meaning of the poet is being competent through sense. As a term, it means "someone who expresses his/her knowledge, intuition, emotions and excitement in a measured and harmonious way." S/He senses and understands things that society does not. S/He processes the things s/he senses and understands differently in his/her poems, tries to explain them to the society and in this way directs the society. For this reason, the poet is not regarded as an ordinary person in the eyes of society. The fact that it appears suddenly in the mind (heart) of a person without using the sources of information constitutes the basis of inspiration. In this respect, the people in mythological ages believed that the poetry recited by the poet was not the product of an effort, but as a knowledge instilled in the heart by a transcendent power. While the Greeks determined the transcendent power as Goddess, the Arabs determined it as djinn-devil. This belief persisted until the Abbasi period, and even today it is included in criticism books. In the modern age, the poet's source of inspiration has been associated with human psychology. The ancient Arab critics evaluated the poet considering the poet and the characteristics of his/her poems and described the poets who were strong, important, experts in poetry and noble with the term "fahl".