Arıcak (Elazığ) İlçesinin Etnobotanik Özellikleri

Abstract

ÖZET: Bu çalışmada; Elazığ ili Arıcak ilçesinde 2013-2018 yılları arasında, yerel halk tarafından çeşitli amaçlar için kullanılan (tıbbi, gıda, süs vs.) bitkiler, bu bitkilerin kullanılan kısımları ve kullanım şekilleri araştırılmıştır. Arıcak ilçesinde (3 belde ve 11 köy) 270 kişi ile görüşülmüş ve 265 kaynak kişi olarak belirlenmiştir. Bitki kullanımı konusunda bilgi alınan kaynak kişilerin 208’ı erkek ve 57’si kadındır. Görüşülen kişilerin 81’i ilkokul mezunu, 69’u okur-yazar değil, 67’si ortaokul, 26’sı üniversite, 22’si lise mezunudur. Bilgi alınan kişilerin meslek dağılımı şu şekildedir; 120’si işçi, 51’i ev hanımı, 34’ü çiftçi, 11’i öğretmen, 10’u esnaf, 10’u memur, 6’sı köy korucusu, 6’sı muhtar, 5’i mühendis, 4’ü emekli, 3’ü şoför, 1’i mutahit, 1’i eczacı, 1’i doktor, 1’i avukat, 1’i yerel hekim şeklindedir. Araştırma sonucunda kullanılan 51 familyaya ait toplam 138 bitki taksonu ve bu bitkilere ait 251 yöresel kullanım şekli tespit edildi. Kullanım durumu hakkında bilgi toplanan bitkilerin 108’i tıbbi (%43,02), 85’i gıda (%33,86), 20’sı yakacak (%7,96), 8’i hayvan yemi (%3,18), 8’i temizlik (%3,18), 7’si süs (%2,78), 3’ü boya (%1,19) ve 12’si diğer kullanımlar (%4,78) şeklindedir. Kullanılan bitkilerden 12 taksonun faydalı kullanımı ilk defa bu çalışmada belirlendi. Araştırma alanında kullanımı belirlenen bitki taksonlarının kullanılan kısımlarına göre sayıları ve oranları şöyledir; toprak üstü kısımları kullanılan 66’sı (%27,38), meyve 40’ı (%16,60), toprak altı kısımları (rizom, soğan, yumru, kök vs.) kullanılan 36’sı (%14,94), yaprağı kullanılan 31’i (%12,86), gövdesi kullanılan 24’ü (%9,96), çiçekleri kullanılan 20’si (%8,30), dalları kullanılan 18’i (%7,47), diğer kısımları (kabuk, meyve sapları, reçine, dikenler, mazı ve püskül(stylus) kullanılan 6’sı (%2,49) şeklindedir. Araştırma alanında kullanımı olan takson sayısı bakımından en fazla üyeye sahip ilk 10 familya dağılımı şu şekildedir; 15’i Rosaceae (%10,87), 12’si Asteraceae (%8,70), 11’i Apiaceae (%7.97), 11’i Lamiaceae (%7,97), 11’i Liliaceae (%7,97), 7’si Fabaceae (%5,07), 5’i Poaceae (%3,62), 5’i Polygonaceae (%3,62), 4’ü Fagaceae (%2,90), 3’ü Anacardiaceae (%2,18) dir.

ABSTRACT: In this study; Between 2013-2018 in the town of Arıcak in Elazığ, the plants used by the local people for various purposes (medical, food, ornamental, etc.), the parts of these plants and their usage methods were investigated. 270 people were interviewed in Arıcak district (3 towns and 11 villages) and 265 persons were identified as source persons. The source persons got information about plant use, is 208 male and 57 female. 81 were elementary, 69 were illiterate school, 67 were middle school, 26 of the interviewees were university, 22 of them were high school. The distribution of the profession of the people who received the information is as follows; 120 workers, 51 housewives, 34 farmers, 11 teachers, 10 tradesmen, 10 civil servant, 6 headmen, 6 village guards, 5 engineers, 4 retired people, 3 drivers, 1 building contractor, 1 pharmacist, 1 doctor, 1 lawyer, 1 local physician, in the form. A total of 138 plant taxons belonging to 51 families and 252 local uses of these plants were determined. The use of these forms of use 167 is first set forth in this study; previously, such use has not been found in the literature. Information on the usage status of the plants collected were 108 medical (43.02%), 85 food (33.86%), 20 fuel (7.96%), 8 animal feed (3.18%), 8 cleaning (3.18%), 7 ornamental (2.78%), 3 dye (1.19%) and 12 others (4.78%). The useful use of 12 taxa from the plants used was determined in this study for the first time. The parts used and the ratios of the plants used in the research area are as follows; above-ground parts 66 (27.38%), fruit 40 (16.60%), 36 subterranean parts (rhizom, bulb, tuber, root etc.) 14.94%, 31 leaves 12.86%, 24 stems (9.96%), 20 flowers (8.30%), 18 branches are (7.47%), 6 the other parts (soft bark, fruit stalks, thin crust, thorns, thuja and tassel) (2.49%). 6 families whose plants are used in the research area are distributed as; Rosaceae 15’i (10.87%), Asteraceae 12’si (8.70%), 11’i Apiaceae (7.97%), 11’i Lamiaceae (7.97%), 11’i Liliaceae (7.97%), Fabaceae 7’i (5.07%), 5’i Poaceae (3.62%), 5’i Polygonaceae (3.62%), 4’ü Fagaceae (2.90%), 3’ü Anacardiaceae (2.18%).