دراسة وتحقيق من أول سورة الزمر الى آخر سورة الزخرف من تفسير "جامع التنزيل والتأويل" لحسام الدين علي بن عبدالله البدليسي المتوفى سنة (1495 ه 900 م)

Abstract

ÖZET: İslam kültürü, her zaman Müslümanların onun hazinelerinden yararlanmaları için onu araştırıp ortaya koyacak araştırmacılara ihtiyaç duyar. Hüsameddin Ali b. Abdullah el-Bitlisî, (900/1495) pek çok ilimde iyi sufî bir âlimdi. Özellikle tefsir, tasavvuf ve felsefede yetkin bir bir ilim adamıydı. Onun Camiu't-Tenzil ve't-Te'vil adlı dört ciltlik hacimli bir tefsiri vardır. O, bu tefsirde işârî tefsir olarak adlandırılan tasavvufî tefsir yöntemini takip etmiştir. Bu tefsir, günümüze kadar mahtût olarak gelmiştir. Bu nedenle bu tez çalışmasında bu mahtût eseri tahkik ve araştırma yöntemiyle çalıştım. Zümer, Ğafir, Fusslilet, Şura ve Zuhruf surelerini tahkik ettim. Bu çalışma, dirase ve tahkik olmak üzere iki bölümden oluşur. Birinci bölüm, onun hayatını, eserlerini ve yaralandığı kaynakları; ikinci bölüm ise yapılan tahkiki içerir. Bu çalışmada, müellifin şahsiyeti, ilmi birikimi, eserleri ve özellikle bu tefsiriyle İslam toplumuna büyük hizmetlerde bulunduğu sonucuna ulaştık. Bu mahtût eser tefsir ilminde oldukça önemlidir. Bu nedenle bu tahkik ve araştırmanın İslam kültürüne, özellikle tefsir ve tasavvuf araştırmalarında yararlı olacağını umuyorum. Anahtar sözcükler: Hüsameddin ali Bitlisî, Camiu't-Tenzil ve't Te'vil, Kur'an, İşârî Tefsir.

ASBTRACT: Islamic culture always needs researchers to investigate and reveal Muslims in order to benefit from their treasures. Hüsameddin Ali b. Abdullah al-Bitlisi (900/1495) was a good sufi scholar in many sciences. He was a proficient scientist, especially in Tafsir, Sufism and philosophy. He has a voluminous quintessence of four volumes called Camiu't-Tenzil ve't-Te'vil. He followed the method of Sufi Tafsir which is called Ishri Tafsir in this Tafsir. This tafsir came as a feud as a day. I have ascertained Zümer, Ghafir, Fusslilet, ġura and Zuhruf surahs. This study consists of two parts as dirase and verdict. The first part deals with his life, his works, and his sources of injury; The second part includes the investigation made. In this work, we have come to the conclusion that the author's personality, scientific accumulation, works and especially this commentary are in great service to Islamic society. This work is very important in the interpretation of tafsir. For this reason, I hope that this investigation and research will be useful in the study of Islamic culture, especially commentaries and sufism.