Kādî Abdülcebbâr'ın Tevhid Anlayışı

Abstract

ÖZET: Tezimizin ana teması Kādî Abdülcebbâr’ın tevhid hakkındaki görüşleri ve döneminde yaygın olan tevhide aykırı fikirlerin tutarsızlıklarının kritikleri etrafında şekillenmiştir. Çalışmamızda Kādî’nin yaşamı, mezhep içerisindeki başat aktörlüğü ve neşretmiş olduğu eserler hakkında bilgi verdikten sonra, tevhid üzerindeki değerlendirmeleri, zât sıfat ilişkisi hakkındaki düşünceleri ve birden fazla yaratıcının imkansızlığı üzerinde durulmuştur. Daha sonra Kādî’nin Allah hakkında caiz olmayan ve bu husustaki eleştirilerine yer verilmiştir. Ayrıca mütalaa ettiğimiz konular arasında; düalist teorileri savunan ekollere, antropomorfik inancını benimseyen Yahudilik inancına ve teslis doktrini savunan Hristiyanlık akidesine yönelik Kādî’nin yöneltmiş olduğu eleştirilere de yer verilmiştir. Kādî tevhid düşüncesini Allah’ın zâtından ayrı sıfatların imkânsızlığı üzerine bina etmiştir. Aksi takdirde zattan ayrı sıfatların kabul edilmesi Allah’ın vahdaniyetine halel getirecektir. Çalışmamız, Kādî’nin tevhide aykırı görüşlere yönelik eleştirilerini, belirtilen temel ilkeyi kullanarak sistematik ve çok yönlü bir şekilde ele almaktadır.

ABSTRACT: The main theme of our thesis is shaped around Qādî Abdülcebâr's views on monotheism and his criticism of the inconsistencies of ideas contrary to monotheism that were prevalent in his time. In our study, after giving information about Kādî's life, his dominant role in the sect and the works he published, we focused on his evaluations on monotheism, his thoughts on the relationship between person and attribute and the impossibility of more than one creator. Then, Kādî's criticisms about God that are not permissible and are included in this regard. Additionally, among the issues we consider; Qādī's criticisms against schools advocating dualist theories, Judaism, which embraces anthropomorphic belief, and Christianity, which advocates the doctrine of trinity, are also included. Qādī built the idea of monotheism on the impossibility of attributes separate from the essence of Allah. Otherwise, accepting attributes that are separate from the person would harm the unity of Allah. Our study deals with Qādī's criticisms of views contrary to Tawhid in a systematic and versatile way, using the stated basic principle.