Ebü’l Hüseyin el-Basrî’nin İmâmet Anlayışı

Abstract

ÖZET: Bu çalışmada Ebü’l Hüseyin el-Basrî’nin sadece usul-i fıkıh alanında değil aynı zamanda kelam alanında da eserler veren Mu’tezîli bir alim olduğu tespit edilmiştir. Daha sonra Basrî'nin yaşadığı döneme ışık tutularak ilmî kişiliği ortaya konulmuştur. Ardından imâmet ile ilgili tartışmaların yaşandığı Büveyhîler döneminde yaşayan Basrî’nin imâmete dair görüşleri ele alınmıştır. Basrî’nin imâmete dair düşünceleri, Şerhu Usûli’l-Hamse adlı eseri bağlamında değerlendirilmiştir. Çünkü Basrî’nin bu eseri dışında imâmet ile ilgili diğer eserleri günümüze ulaşmamıştır. Nitekim Basrî, imâmet ile ilgili tanımlamalara yer vererek imâmetin vücûbiyetinin hem aklî hem de naklî olduğunu savunmaktadır. İmamın masumiyetini şart koşmayan Basrî, imamın belirlenme yöntemi olarak seçimi ele almaktadır. Bunun yanında sahâbe müdafaasını gerçekleştirerek ilk dört halifenin meşruiyetini de ispatlamaktadır. Son olarak Hz. Peygamber’in vefatından sonra meşru birinci imamın Hz. Ebû Bekir olduğunu ifade ederek Şiîlerin karşıt iddialarına cevaplar vermektedir.

ABSTRACT: In this study, it has been determined that Ebü'l Hüseyin el-Basrî is a Mu'tazili scholar who produced works not only in the field of Islamic jurisprudence but also in the field of kalam. Later, by shedding light on the period in which Basri lived, his scientific personality was revealed. Then, the views of Basri, who lived in the Buwayhid period, when there were discussions about the imamate, were discussed. Basrî's thoughts on the imamate were evaluated in the context of his work Şerhu Usûli'l-Hamse. Because, apart from this work, Basri's other works about the imamate have not survived to the present day. As a matter of fact, Basrî, by including definitions about the imamate, argues that the necessity of the imamate is both rational and transmitted. Basri, who does not stipulate the innocence of the imam, considers election as the method of determining the imam. In addition, he proves the legitimacy of the first four caliphs by defending the companions. Finally, he answers the opposing claims of Shiites by stating that the first legitimate imam after the death of the Prophet was Abu Bakr.