HÜSAMUDDİN ALİ BİTLİSÎ’NİN CÂMİU’T-TENZÎL VE’T- TE’VÎL ADLI TEFSİRİNİN A’RAF SURESİNİN TAHKİKİ

Abstract

ÖZET Hüsamuddin Ali Bitlisî’nin Camiu’t-Tenzil ve’t Te’vîl Tefsirinin A`raf suresinin Tahkiki. Elyazma eserleri, İslam mirasında bir yekûn oluşturmakla beraber şimdiye kadar bunlara gereken değer verilmemiştir. Hüsameddin Ali b. Abdullah el-Bitlisî, (909/1504) Camiu‟t-Tenzil ve‟t Te‟vîl Tefsiri de bu türden bir eserdir. Bu tefsirin A„raf suresinin tahkikini yüksek lisans tezi olarak seçtim. Bu çalışmam esnasında müellifin, bu kitapta rivayet, dirayet ve işârî tefsir ekollerini bir arada topladığını gördüm. Tahkik çalışmamı iki bölüme ayırdım: Birinci bölüm: yazarın şahsi ve ilmi hayatıyla beraber bu tefsirin tanıtımını, kaynaklarını, değerlendirilmesini, yazarın metodunu ve bu kitabın el yazma nüshaların özelliklerini beyan ettim. İkinci bölüm ise tefsirin A`raf sueresinin tahkikini oluşturmaktadır. Vardığım sonuç, bu tefsirin, önremli işârî tefsirlerden olup diğer tefsirlerin ihtiva etmediği bazı önemli bilgileri içermesidir.

ABSTRACT Study and Investigation for "Surah Al-A'raf " from "Jamih Al-Tanzil wa Al-T'wil" Interpretation for Hussam Al-Din Al-Badlisi. The Islamic Heritage is a rich heritage from several faces, one of these faces related to manuscripts which are priceless; however, many of these manuscripts have not yet been investigated. One of these values manuscripts, the interpreter manuscript for Sheikh Hussam Al-Din Al-Badlisi (909/1504). Therefore I interested to choose it for my Master degree thesis, with the encouragement and guidance of our worthy professor Dr. Naim Donar, God reward him good. This manuscript consists of four volumes and my share is "Surah Al-A'raf " Through my investigation of it I found it as a work combines among interpretation schools from novel and indicative, and its interpretation is a middling not long boring or short disruption. I divided my investigation into two parts: The first section includes the study for translating the Sheikh‟s personal and scientific life. It also includes the definition of the interpretation, its sources and its evaluation, the author‟s method, my work in the investigation, and the description of the copies of the manuscript. The second section includes the verification of manuscript texts and its investigation. I conclude that this interpretation is so important, that it is one of the Indicative interpretations, and contains some sciences and arts that you can not find it in others. And I ask God to be useful to all.

ان هًفض ى حٍ شٓ ٝطلو ٤ن ُٞٔ سٍ ح ٧ػ حَف طل ٤ٔ )ؿخ غٓ ح ظُ ٣ِ٘ ٝح ظُؤٝ ٣ (َ لُ خٔ ح يُ ٣ ح زُي ٢ٔ ٤ُ إ ح ؤُطٞ ١خص طؼي ؿ ءِح زً ٤ حَ ح ظُ حَع ح ٢ٓ ٬ٓ ٩ ، ٝرو ٢ ٛ حٌ ح ُ ءِ ػيى زً ٤ ٣وي هي شٓ ط ظٔلوٜخ، ٝ ٛ ٌٙ ح ؤُطٞ ١خص ح ظُل ٤ٔ ح ؤُطٞ ١ ؼُِخ ح لُخٟ ح ٤ُ٘ن ك خٔ ح يُ ٣ ح زُي ٢ٔ ٤ُ ، ح ظُٔٞك ٢ شٓ٘ ) 909 ٛ / ،َ 1504 (ّ؛ حٌُ أكززض أ أهظخ ٍٛخ يُ حٍ شٓ خٍٓ ظُ ٢ ح خُٔؿ ظٔ ٤ ٝ يًُ رظ ٘ ٤غ ٝا خٍٗى أ ظٓخ خًٗ ح لُخٟ ح يُ ظًٞ ؼٗ ٤ ىٝ ؿ حِٙ الله ه ٤ حَ، ٝٛ ٌٙ ح ؤُطٞ ١ش طظ ٌٞ أ رٍغ ٓ يِحص، ٝكٜظ ٢ ٜٓ٘خ ٞٓ سٍ ) ح ٧ػ حَف (، ٝ ه ٬ طلو ٤و ٢ ؤُِطٞ ١ش ٝؿيطٜخ رؤ ح ئُٔ قُ ٣ غٔ ر ٤ يٓح ح ظُل ٤ٔ ح َُٝح ٣ش ٝح يُ حٍ ٣ش ٤ُ رخ طُٞ ٣ ح ،َُٔٔ ٝ ٫ رخ وُٜ ٤ ح ؤُ . ٝح ٩ خٗ سٍ، ٝطل َٙٔ ظٓٞ ٢ٓ :ٖ ٝهي ه ضٔٔ طلو ٤و ٢ ح ٠ُ ه ٤ٔٔ ح وُ ح ٧ٝ :ٍ ٣ ظ٘ ح ظُ ؿَ شٔ لُ ٤خس ح ٤ُ٘ن ح وُٜ٘ ٤ش ٝح ؼُ ٤ِٔش، ٝ ٣ ظ٘ أ ٠٣ خ ػ ٠ِ ح ظُؼ ٣َق رخ ظُل ٤ٔ ،َ ٝ ٜٓخى ٍٙ ٝطوٞ ٣ ٚٔ، ٝ ٜٓ٘ؾ ح ئُٔ قُ، ٝػ ٢ِٔ ك ٢ ح ظُلو ٤ن، ٝٝٛق نٔ ح ؤُطٞ ١ش. ٣ ظ٘ ػ ٠ِ طؼز ٤ض ح ُٚ٘ ح ؤُطٞ ١ش ٝطلو ٤وٜخ. : ٝح وُ ح ؼُخ ٢ٗ ٝ خً ضٗ ظٗ ٤ش خٓ طٞٛضِ ا ٤ُٜخ أ ٛ حٌ ح ظُل ٤ٔ ٜٓ ؿيح رل ٤غ ٣ ؼ ي أكي طلخ ٤ٓ ح ٩ خٗ ١ٍ ٝ ٣لظٞ ١ ػ ٠ِ رؼٞ ح ؼُ ِٞ ٝح لُ ٞ٘ خٓ ٫ طي ك ٢ ؿ ٤ َٛخ طلخ ٤ٓ ٝأ ؿٍٞ الله أ ٣ ٌٞ خٗكؼخ ُِ ٤ٔغ . انكه اًخ ان فًراؼٛح ح وُخ ،ُٕ نثاب انرؤ ٚٔم ح وُخ ،ُٕ نثاب انرؤ ٚٔم