FIKIH USÛLÜ-CEDEL İLİŞKİSİ

Abstract

ÖZET Fıkıh usulü, meseleci (kazuistik) bir özelliğe sahip olan fıkıh ilmini, küllî ve mücerret/soyut kâidelerle ifade edip, onu normatif bir bilim dalı haline getirerek tenkit ve münâzara yöntemini de öğretmiştir. Bu tenkitçi bakış açısı her şeyden önce fıkıh usulünün tedvinini etkilemiştir. Bu bağlamda tümdengelim (dedüksüyon), tümevarım (istikra-endüksüyon) ve bu iki yöntemin mezc edilmesinden oluşan metodlarla birçok eser kaleme alınmıştır. Değişik sonuçları doğuran farklı usûlî metodların kullanılması neticesinde, usûlde “cedel olgusu” ortaya çıkmıştır. Cedel ilmi, farklı açılardan olaylara bakma perspektifini kazandırmakta ve farklı ihtimalleri ortaya atma özelliğini bahşetmektedir. Bu da yapılan hataları görüp tashih etme ve farklı fikirler arasında tercihte bulunup en doğru sonuca ulaşma yeteneğini vermektedir. Bu şekilde varılan sonuçlar, usûlün de nihaî hedefi olan nâzır/müctehid-cedelciyi tatmin ettiği gibi münâzır/cedeldeki muhatabı da ikna ve/veya ilzam etmektedir. Böylece fıkıh usulü ve cedel disiplinleri arasında nazarî ve amelî boyutta münasebet oluşmaktadır. Bu münasebetin nazarî boyutu kavramsal, temellendirme ve diyalektik üslûp ekseninde şekillenmektedir. Söz konusu münasebetin amelî boyutu ise asıl ve ma‘kûlu’l-asıl etrafında öbeklenen deliller ile istidlâl ve tercih çerçevesinde belirlenmektedir. Fıkıh usulü, söz konusu delillerin her birini ortaya koyup istidlâl sırasındaki hiyerarşiyi gösterirken cedel, aynı delillerin hüccet oluşuna ve o delilleri işleme sokma biçimlerine yöneltilen itirazları ele almakta ve bu itirazları bertaraf etme yöntemini göstemektedir. Cedelin anılan işlevi fıkıh usulünün iki sac ağından birini oluşturmaktadır.

ABSTRACT The fiqh method, which originated in Shar'i provisions and also deals with the Shari'i proofs, had to be confined to investigating and recording the sources that informed the courts before the request. However, with the understanding and interpretation of the nass, the fiqh way became a radical and systematic way of thinking. With this identity that the fiqh way has gained, the resources, principles and boundaries of the İstinbat (To reveal a secret word from a word or a work) have been determined and functioned as scientific discipline in a way that is appropriate for the target and true. The fiqh scholarship, which has a Kazuistic (questioner) characteristic, has gained a normative scientific discipline by expressing basic and nominative principles by means of fıkıh method. While performing his real function with this characteristic, he has pioneered the method of criticism and debate. Due to its critical nature, it requires the provision of fiqh methodology. Accordingly, the deduction or the induction method and with a combination of these two methods, alot of work has been brought out. using different procedural methods, as a result of different outcomes, the necessity of the dialectics has been compulsory. Cedel offers the opportunity to gain a different perspective on events and to gain a different perspective. Satisfying and persuading pros and cons, in fact, the reletion between the fiqh way and the Cedel has been in a way like the relationship between the theoretical and the working dimension. The fiqh way reveals each of the evidences emerging in this frame and reveals the hierarchical order while providing İstidlal ( proofs ). On the contrary, Jedel gives the necessary responses by addressing the objections directed to the ways in which these evidence are formulated and processed. This function, which Jedel had realized, existed in the essence of the fiqh methodology and constitutes one of its two supporting legs.