Ebu Muhammed Tahir el-Kazvini‟nin "Kitâbu Nûri‟l-hakîka fî İsbâti‟l-marife" adlı eserinin tahkik ve değerlendirilmesi

Abstract

"Nurü'l-hakika fi Isbâti al-Ma'rifa" is one of the most important works of our cultural heritage, which is one of the many proofs that reveal the scientific position and value of our scientific and cultural heritage. We noticed this limited work in the Hagia Sophia library. When we seriously investigated whether other copies of this work existed, we could not find a copy other than this copy numbered ٕٕٔٙ in Turkey. Thus, we based our study on this edition. In the present study, we scrutinized the era and the life of Kazvînî based on the political, sociological, economic and intellectual life in his time. Abu Muhammad Tahir ibn Ahmad al- Kazvînî was known to be born either at the end of the fifth century or in the beginning of the sixth century. This corresponds to the period of the Abbasi Caliphate, whose sovereignty continued for five centuries. This period corresponds to a period of time when the Islamic world was in turmoil with important events. In the present study, we found that Kazvînî focused significantly on the knowledge of Allah‟s names and wisdom. Because, at that time serious disputes concerning the nature of this discipline were abound. Kazvînî expresses this situation as follows: I saw that a group of Muslims were fighting about the wisdom and the names of Allah. Some claim to know Allah Almighty in the true sense, while others explicitly state that Almighty Allah could not be known. This is the main reason for my work. In this study, initially, the work was introduced, its name was examined, its significance for Kazvini was assessed and its publication era, the reason behind, the methodology and the value of the work was investigated. Furthermore, the attitude of Kazvini on topics such as spiritual, informative, negative characters of Allah, physical observation of Allah in the afterlife, the actions of the subjects, qualitative properties of Allah, quantitative properties of Allah, self, and causation. Kazvini also mentioned certain other topics such as syntax, grammar and rhetoric in his work.

İlim ve kültür mirasımızın ilmî konumu ve değerini ortaya koyan birçok kanıttan biri olan Nûrü‟l-hakika fî isbâti‟l-ma„rifa kültür mirasımızın önemli eserlerindendir. Bu eseri mahtut olarak Ayasofya kütüphanesinde gördük. Mahtutun diğer nüshalarının olup olmadığını ciddi bir Şekilde araŞtırdığımızda ٕٕٔٙ rakamlı Türkiye‟deki nüsha dışında başka bir nüshasını bulamadık. Bu nedenle bu nüshayı temel aldık. Tezimizde politik, sosyolojik, ekonomik ve fikrî hayat açılardan Kazvînî‟nin çağı ve hayatını ele aldık. Ebû Muhammed Tahir ibn Ahmet el-Kazvinî, beşinci asrın sonlarında ve altıncı asrın baĢlarında doğmuştur. Bu da egemenliği beş asır devam eden Abbasi hilafetinin dönemine tekabül eder. Bu dönem, İslam dünyasının önemli olaylarla çalkalandığı bir zaman dilimine tekabül eder. Çalışmamızda Kazvînî‟nin marifetüllaha oldukça önem verdiği sonucuna vardık. Zira onun zamanında marifetüllaha ilişkin ciddi ihtilaflar söz konusu olmuştur. Kazvînî bu durumu şöyle ifade etmektedir: Müslümanlardan bir grubun marifetüllah hakkında birbirleri ile kavga ettiklerini gördüm. Kimileri Yüce Allah'ın gerçek anlamda bilineceğini iddia ederken kimileri ise Yüce Allah'ın bilinemeyeceğini açıkça ifade etmektedir. Bu durum, eserimin en temel nedenidir. Bu çalışmamda eserin tanıtımı, isminin tahkikini, Kazvînî‟ye nispetini, telif zamanı, nedeni, metodolojisi ve değerini ele aldıktan sonra eseri tahkik etmeye baĢladım. Ayrıca Kazvînî‟nin, mânevî, haberî ve selbî sıfatlar, rü‟yetüllah, ef‟alü‟libad, keyfiyet, kemiyet, cihet, inniyet ve illiyet gibi konulardaki tutumuna yer verdik. Kazvînî, bu eserinde nahiv, sarf ve belağat gibi diğer bazı konulara da temas etmiştir.