Hadis ilimlerinde ehl-i bid'at ve rivâyeti: Ebû Mûaz ve Abbâd b. Mansur örneği

Abstract

Hadis tarihi; rivâyetlerin ister koruyucu ister taşıyıcı nitelikte olsun insan etkisine son derece açık olduğunu göstermektedir. Bu amaçla rivâyetleri aktaran râvilerden oluşan ve aralarındaki bağın niteliğini ifade eden isnad, bu değerlendirmelerin temelini oluşturunca, kaynak sormak ve bu râvilerin kimliklerini, yeterlilik ve güvenilirliklerini araştırmak zorunlu hale gelmiştir. Zaman içerisinde râvi tenkidine yönelik ilkeler ortaya konulmuş ve hadis ilminin bir alt disiplini olarak râvinin hadis rivâyeti bakımından güvenilirliğinin tespitini amaç edinmiştir. Bu amaçla cerh-ta'dil hadis ilimleri içerisinde yerini almıştır. Râvinin güvenilirliği bağlamında araştırılan bir yönde onun îtikadî düşünce ve aidiyetinin mahiyeti olmuştur. Siyasi fırkalar dışında kalan îtikadî düşünce veya mensubiyetinin belirlenmesi, isimlendirilmesi ve bidʿat ehli olarak tanımlanmasının ehl-i hadis tarafından yapıldığı söylenmelidir. Bid'at ehli olarak telakki edilen Kaderîlik fırkasına mensubiyetleri ile bilinen ve tedlîs yapmakla itham edilen Atâ b. Ebî Meymûne ile Abbâd b. Mansur Basralı iki muhaddistir. Bazı münekkitler tarafından tevsik edilen Atâ b. Ebî Meymûne ve Abbâd b. Mansur'un rivâyetleri bazı Kütüb-i-Tis'a kaynaklarında yer almıştır. Ancak Abbâd b. Mansur ömrünün sonlarına doğru bazı âlimler tarafından muhtelit bir râvi olmakla itham edilerek rivâyetleri tartışılmıştır. Bu çalışmada tâbiîn dönemi muhaddislerinden Atâ b. Ebî Meymûne ile Abbâd b. Mansur'un hayatı ve hadis ilmindeki yerleri ele alınmıştır. Bu sebeple öncelikle doğdukları ortam genel hatlarıyla resmedilerek ilmî kişiliklerine değinilmiş, daha sonra hadis ilmindeki konumları ele alınarak rivâyetleri değerlendirilmiştir. Amacımız genelde, İslâm dinine; özelde ise hadis ilmine katkı sunan, bu alanda çaba gösteren şahsiyetleri daha iyi tanımak ve bu alanda yapılacak olan çalışmalara bir nebze de olsa katkı sağlamaktır.

The history of hadith shows that the narrations, whether protective or carrier, are extremely open to human influence With this aim; When the isnad, which consists of narrators who narrated the narrations and expresses the nature of the bond between them, formed the basis of these evaluations, it became necessary to ask for sources and to investigate the identity, competence and reliability of these narrators. In time, the principles and criteria for criticizing the narrators were put forward and these criteria were later included in the science of cerh-ta'dil, which aimed to determine the reliability of the narrator in terms of hadith narration as a sub-discipline of hadith science. Another aspect that has been explored in the context of the reliability of the Râwî has been the nature of his religious thought and belonging. It should be said that the determination of religious beliefs or affiliations other than political sects, naming them and describing them as people of bidʿah were made by Ahl al-Hadith. Known for his affiliation to the party of Kaderîlik, considered to be a person of bid Bat and accused of doing tadlîs, Ata b. Abu Maimuna Abbad b. Mansur is two hadith scholars from Basra. Ata b, whose narrations are accepted as receivable. Abu Maimuna and Abbâd b. Mansur's narrations are included in the main hadith sources, especially the Kutub-i-Tis'a. However, Abbâd b. Towards the end of Mansur's life, some scholars accused him of being a various narrator and his narrations were discussed. In this study, Ata b. Abi Maimuna and Abbâd b. Mansur's life and place in the science of hadith are discussed. For this reason, first of all, the environment in which they were born was depicted in general terms and their scientific personalities were mentioned, and then their rumors were evaluated by considering their position in the science of hadith. Our aim is to get to know better the people who contribute to the religion of Islam in general and the science of hadith in particular, and to make efforts in this field, and to contribute to the work to be done in this field to some extent.