Bir kavram olarak ahilik : sosyal psikolojik bir yaklaşım

Abstract

Günümüzde "Ahilik" esnafa özgü bir kavram olarak algılanmakta; Ahilik denilince esnaf, esnaf denilince de Ahilik akla gelmektedir. Ahilik, 13.y.y. 'in ilk yarısından, I9.y.y. 'in sonlarına kadar, Türk insanının mesleki, ahlaki ve sosyal bağlamda olgunlaşmasını sağlayan, sanat ve meslek icra edenlerin gereksinimlerini, davranış biçimlerini ve çalışma şartlarını ve ilkelerini düzenleyen fonksiyonel bir sosyal kurumdur. Ahilik, mesleki teşkilatlar ve yaygın eğitim kurumları olarak bilinen ilk ciddi mesleki kurumlardır. Aynı zamanda dönemin bir sivil toplum kuruluşu rolünü de üstlenmiştir. Ahilikte amaç, Türk örf, adet, gelenek ve görenekleri ile islam inancını birleştirerek, bireylerin sosyal, kişilik, ahlaki ve mesleki gelişimlerini ve olgunlaşmalarını sağlamaktır. Bu kurumlarda her yaş ve her sınıfiaki insanlar eğitildiğinden, bireylere sosyal hayatı düzenleyen dini, ahlaki ve mesleki değerler kazandırılmış ve böylece aralarındaki sosyal bağlar kuvvetlendirilmiş, güzel ahlaklı ve aklı selim bireylerden oluşan sağlam bir sosyal doku ve sosyal yapı oluşturulmuştur. Bu gelenek, asırlarca sosyal kalıtım yoluyla nesilden nesile aktarılmıştır. Birey-toplum münasebetlerinde de Ahilik, toplum için bireyi, birey için toplumu feda etmeyen bir anlayışa göre hareket etmiştir. Böylece, "Akla yar, nefse düşman olan faziletli er kişi"ler yetiştirilmesi benimsenmiştir. Ekonomik hayatta, çalışma ve iş hayatı ibadet sayılmaktadır. Bireye verilen değerin sonucunda dayanışmacı ve diyaloga dayalı toplum yapısı ortaya çıkmıştır. Sınıf çatışmasının ve menfaat çatışmasının olmadığı, aksine iç huzur ve sosyal barışın sağlandığı bir toplum yapısının şekillenmesinde önemli işlev üstlenmiştir. Bireysel bağlamda ise, kendisiyle ve içinde yaşadığı toplumla barışık ve uyumlu, yetenekli, mesleki ve sosyal becerileri gelişmiş, sosyal kuralları ve değerleri öğrenmiş, davranışlarında ölçülü hareket eden, sağlam karakterli ve sağlam kişilikli bireyler bu kurumlar vasıtasıyla topluma kazandırılmıştır. Böylece, Ahilik kurumları, "birey-toplum " bağlamında önemli işlevler üstlenmiştir. Bu bildiri de Türk kültür ve medeniyet tarihi içinde, önemli bir yaygın eğitim kurumu olarak önemli işlevler üstlenmiş olan Ahilik mesleki teşkilatı, bir kavram olarak ele alınarak, psiko-sosyal analizi yapılmış, bireylerin kişilik, mesleki ve sosyal gelişimindeki önemi ve fonksiyonları üzerine genel bir değerlendirmede bulunulmuştur.