Tersine dönen bir evlilik modeli olarak Sakarya'da damat alma geleneği ve psikolojik etkileri

Abstract

Türkiye’den evlilik yoluyla Avrupa ülkelerine gelen damatların yaşantısındaki değişimde, “evliliğin tersine dönmesi” nin önemli olduğunu düşünüyoruz. Bu konuyu kavramlaştırmak için Sakarya yöresinde tespit ettiğimiz, evlilik geleneğinin tersine işlediği, özellikle “Manav” olarak adlandırılan toplumlarda devam eden “damat alma geleneği” ni, halkbilimi ve psikoloji bilimdalları açısından inceledik. Bu çalışma bize, sosyal ve kültürel çevrede karşılıklı etkileşimle oluşan kişilik ve kimlik gelişiminin bu evlilik geleneğiyle nasıl değişime uğradığını anlama imkânı vermiştir. Bir nevi “içgüvey” evlilik olarak görülebilecek bu evlilik çeşidini “içgüvey” evlilikten ayıran nokta; bu evliliğin bir törenle, düğünle yapılması, ritüellerin tersine işlemesi, tüm faaliyetlerin “kız evi”nde gerçekleşmesi ve aynı zamanda düğün masraflarının da “kız evi” tarafından karşılanmasıdır. Temel olarak “ocağın devamı” ve “soyun sürmesini” hedefleyen bu evlilik türünde damat, tamamen bir “obje”ye dönüşüyor ve kişilik olarak silikleşiyor. Bu evlilikten doğan çocuklar da kızın ailesine ait sayılıyor. Damat, kız evine taze kan ve işgücü sağlıyor. Mirasın asla damada geçmemesi, damadın kuşaklar arasında mal aktarımını sağlayan bir işlev üstlendiğini gösteriyor. Evlilikte gelinin yaşaması gereken kopuş duygusunu damat yaşıyor. Bazen geri dönülmesi zor olan bu süreç, kişilerde bazı psikolojik sorunlar yaratıyor.