HÜSAMUDDİN ALİ BİTLİSÎ’NİN CAMİU’T-TENZİL VE’T TE’VİL TEFSİRİNİN KASAS, ANKEBUT, RUM, LUKMAN, SECDE, AHZAP VE SEBE SURELERİNİN TAHKİKİ

Abstract

Bu çalışma çeşitli ilimlerde özellikle tefsir konusunda engin bir birikime sahip olan Hüsamuddin Ali el-Bitlisî’nin (ö. 909/1495) Camiu’t-Tenzil ve’t Te’vîl adlı tefsirinin Kasas, Ankebut, Rum, Lukman, Secde, Ahzab ve Sebe surelerinin tahkik ve tahlilini içermektedir. el-Bitlisî, dört ciltten oluşan eserinde işâri tefsire genişçe yer vermiş, ayetlerin tefsirinde derinliklere dalmış ve kendisinden önceki eserlerden yararlandığı gibi özgün yaklaşımlarda da bulunmuştur. Yazar eserinde konuları nakilci bir tarzdan uzak eleştirel bir yaklaşımla ele almıştır. Tasavvufa dair birçok kavram ve terimleri barındıran söz konusu eser, alanında önemli bir boşluğu doldurmakla birlikte kütüphane raflarında yazma eser olarak keşfedilmeyi beklemekteydi. Bu önemli eserin ilmî neşrinin yapılarak bilim dünyasına kazandırılması, alana önemli bir katkı sağlayacaktır. Buna dayanarak yüksek lisans çalışmamıza konu olarak eserin tahlil ve tahkik edilmesini tercih ettik. Çalışmamız giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde el-Bitlisî᾽nin hayatı, eserleri ve yararlandığı kaynakların yanı sıra yaşadığı coğrafyanın siyasî ve kültürel durumu ele alınmıştır. Ayrıca tahkik çalışmasında takip edilen yönteme ve elimizde bulunan mahtut metne dair bilgiler de verilmiştir. Ikinci bölümde ise eserin el yazması metni incelenmiş ve karşılaştırması yapılarak Kasas Suresi᾽nden Sebe Suresi᾽ne kadar olan kısmın tahkiki yapılmıştır. Metinde geçen ayetler tespit edilmiş ve hadislerin tahrici yapılmıştır. Araştırma neticesinde elde edilen bulgular, sonuç kısmında sunulmuştur.

this study reaserch consists my investigations for surah al qasas'al ankabwt, al luqman, al sajda, and al ahzab from tafseer ( jami al tanzil wa altawel) from author sheikh hisama aldin bin ali bin abdullah al badlisi who was passed away 209h opposite 1495 he was a scholar and erudition in every arts a good interpretor of quran he was taking meaning of quran by explaination an a tafseer he was extracted the pearls of meaning in the tafseer and detected on a Conventionals and invisibles in the tafseer who stands on his tafseer and glancing on his tafsser appears for him clearly that he was not only a transmitor from his ancestors but he was a critic he instructed and did inadvertend and rights he was going on sofi ishari ways on his tafseer mainly his tafseer contains four big folders and it been ipmoinded from the shelves in the libraries and by research divided for tow parts ' study part and investigation part as the first part i foucused on the auther biography and traces with thoses sorces he was took advantage from as a second part consist from the investigator texture and from my study and my investigation for the tafseer i concluded the author was a big sofi wher he was using a lot of sofi terms in his tafseer and he explained some ayat according to his approach its known his tafseer has a big place and special place in hearts as a readers can get and find a lot of sofizm idioms from there and how to service quran speech of allah by it with thoses groups and stand on its goal.